民話資料

Ыннэн экык Тынотгыргынэн, лыгэн-ым нымголӄытчатӄэн. Тынотгыргына э’нныквын ралӄаӈынвык пэлянэн. Ынӄор-ым Тынотгыргына э’нныквын ръэтгымнэн, ралӄаӈынвык пэляё. Эмиче ынин экык гатъылыӈолен. Эвын пыкиргъи ярак, ынин экык гэвъилин, наӄам нымнымэ гапэчасӄэвленат ынин яральыт. Нивын Тынотгыргын рэсӄивыльын:

ənnæn ækək tənotɣərɣənæn, ləɣæn-əm nəmɣolqətsatqæn. tənotɣərɣəna æ’nnəkwən ralqaŋənwək pælanæn. ənqor-əm tənotɣərɣəna æ’nnəkwən rʔætɣəmnæn, ralqaŋənwək pælao. æmise ənin ækək ɣatʔələŋolen. æwən pəkirɣʔi jarak, ənin ækək ɣæwʔilin, naqam nəmnəmæ ɣapæsasqæwlenat ənin jaralʔət. niwən tənotɣərɣən ræsqiwəlʔən:

Ыннэн экык Тынотгыргынэн, лыгэн-ым нымголӄытчатӄэн. Тынотгыргына э’нныквын ралӄаӈынвык пэлянэн. Ынӄор-ым Тынотгыргына э’нныквын ръэтгымнэн, ралӄаӈынвык пэляё. Эмиче ынин экык гатъылыӈолен. Эвын пыкиргъи ярак, ынин экык гэвъилин, наӄам нымнымэ гапэчасӄэвленат ынин яральыт. Нивын Тынотгыргын рэсӄивыльын:

―Э’тки колё мургин армачьыӄлявыл гэквэтлин, гэвъилин.

―æ’tki kolo murɣin armasʔəqlawəl ɣækwætlin, ɣæwʔilin.

―Э’тки колё мургин армачьыӄлявыл гэквэтлин, гэвъилин.

―Китаӄун мылӄырирын. Наӄам-ым ымыльо нивӄинэт: Тынотгыргын нувичвыӄин, чама колё эӈэӈыльын.

―kitaqun məlqərirən. naqam-əm əməlʔo niwqinæt: tənotɣərɣən nuwiswəqin, sama kolo æŋæŋəlʔən.

―Китаӄун мылӄырирын. Наӄам-ым ымыльо нивӄинэт: Тынотгыргын нувичвыӄин, чама колё эӈэӈыльын.

Ынӄор-ым Тынотгыргына льунин нотачгатгыргыӈкы кэлы нильуткуӄин. Чымче нинэгитэӄин. Амӄынаркычыткок ярар нъалянтоӄэн. Йъонэн ильуткульын. Лыгэнэвыр ярар иткэнин. Тынотгыргына пынлёнэн кэлы:

ənqor-əm tənotɣərɣəna lʔunin notasɣatɣərɣəŋkə kælə nilʔutkuqin. səmse ninæɣitæqin. amqənarkəsətkok jarar nʔalantoqæn. jʔonæn ilʔutkulʔən. ləɣænæwər jarar itkænin. tənotɣərɣəna pənlonæn kælə:

Ынӄор-ым Тынотгыргына льунин нотачгатгыргыӈкы кэлы нильуткуӄин. Чымче нинэгитэӄин. Амӄынаркычыткок ярар нъалянтоӄэн. Йъонэн ильуткульын. Лыгэнэвыр ярар иткэнин. Тынотгыргына пынлёнэн кэлы:

―Э’ми гымнин нэнэны? Вынэ эӄылпэ ӄытвыгын.

―æ’mi ɣəmnin nænænə? wənæ æqəlpæ qətwəɣən.

―Э’ми гымнин нэнэны? Вынэ эӄылпэ ӄытвыгын.

Кэльэтэ ивнин:

kælʔætæ iwnin:

Кэльэтэ ивнин:

―Мытив-ым ярак варкын гынин нэнэны.

―mətiw-əm jarak warkən ɣənin nænænə.

―Мытив-ым ярак варкын гынин нэнэны.

Кэльэтэ нэнагнатӄэн эткаё ярар. Тынотгыргына нинивӄин:

kælʔætæ nænaɣnatqæn ætkajo jarar. tənotɣərɣəna niniwqin:

Кэльэтэ нэнагнатӄэн эткаё ярар. Тынотгыргына нинивӄин:

― Янот гымнан мыяагъан, ынан эвыр мырэтын.

― janot ɣəmnan məjaaɣʔan, ənan æwər mərætən.

― Янот гымнан мыяагъан, ынан эвыр мырэтын.

Кэльэтэ ивнин:

kælʔætæ iwnin:

Кэльэтэ ивнин:

―Вэтыӄун ытлён ӄырэтгын ынӄэн гымнин ярар.

―wætəqun ətlon qərætɣən ənqæn ɣəmnin jarar.

―Вэтыӄун ытлён ӄырэтгын ынӄэн гымнин ярар.

Ынӄо Тынотгыргына, авынгыто лыӈэты ярар, рырагтаннэн. Тыляма нивӄин:

ənqo tənotɣərɣəna, awənɣəto ləŋætə jarar, rəraɣtannæn. təlama niwqin:

Ынӄо Тынотгыргына, авынгыто лыӈэты ярар, рырагтаннэн. Тыляма нивӄин:

―Колёмэй ынӈатал ярар нывыргыргыӄин.

―kolomæj ənŋatal jarar nəwərɣərɣəqin.

―Колёмэй ынӈатал ярар нывыргыргыӄин.

Ярак пыкиргъи Тынотгыргын. Нивын:

jarak pəkirɣʔi tənotɣərɣən. niwən:

Ярак пыкиргъи Тынотгыргын. Нивын:

― Колё а’мын мэӈӄо ярарынӈагъэ?

― kolo a’mən mæŋqo jararənŋaɣʔæ?

― Колё а’мын мэӈӄо ярарынӈагъэ?

Ивнинэт:

iwninæt:

Ивнинэт:

―Лыгэн-ым ръэтык тыльугъэн. Китаӄун-ым энмэч эӄуликэ ӄынъэлгытык. Ярар мытантэнмыӈгъан чама кымиӈын мылӄыриргъэн.

―ləɣæn-əm rʔætək təlʔuɣʔæn. kitaqun-əm ænmæs æqulikæ qənʔælɣətək. jarar mətantænməŋɣʔan sama kəmiŋən məlqərirɣʔæn.

―Лыгэн-ым ръэтык тыльугъэн. Китаӄун-ым энмэч эӄуликэ ӄынъэлгытык. Ярар мытантэнмыӈгъан чама кымиӈын мылӄыриргъэн.

Ивнинэт:

iwninæt:

Ивнинэт:

―Митъэлыги айгысӄэпы о’мъээ’тъол ръалянтогъа. Ярар ынкы ӄынвыргыргэквыткы.

―mitʔæləɣi ajɣəsqæpə o’mʔææ’tʔol rʔalantoɣʔa. jarar ənkə qənwərɣərɣækwətkə.

―Митъэлыги айгысӄэпы о’мъээ’тъол ръалянтогъа. Ярар ынкы ӄынвыргыргэквыткы.

Ынӄор-ым Тынотгыргын эквэтгъи нотагты. Ӄынвэрэвыр-ым нымнымык пыкиргъи. Намӈылёгъан:

ənqor-əm tənotɣərɣən ækwætɣʔi notaɣtə. qənwæræwər-əm nəmnəmək pəkirɣʔi. namŋəloɣʔan:

Ынӄор-ым Тынотгыргын эквэтгъи нотагты. Ӄынвэрэвыр-ым нымнымык пыкиргъи. Намӈылёгъан:

―Колё мэӈӄокэнайгыт?

―kolo mæŋqokænajɣət?

―Колё мэӈӄокэнайгыт?

Ивнинэт:

iwninæt:

Ивнинэт:

―Ӄун вай гымнин кымиӈын нэнаръэтгыпэгым.

―qun waj ɣəmnin kəmiŋən nænarʔætɣəpæɣəm.

―Ӄун вай гымнин кымиӈын нэнаръэтгыпэгым.

Нивын:

niwən:

Нивын:

―Ытръэч-ым чамъам, уйӈэ ӈутку.

―ətrʔæs-əm samʔam, ujŋæ ŋutku.

―Ытръэч-ым чамъам, уйӈэ ӈутку.

Эквэтгъи. Люур нэмэ ӄулинымык пыкиргъи. Лыгивэймэну нэлгыгъэн вайыӈкы аны Тынотгыргын. Намӈылёгъан:

ækwætɣʔi. luur næmæ qulinəmək pəkirɣʔi. ləɣiwæjmænu nælɣəɣʔæn wajəŋkə anə tənotɣərɣən. namŋəloɣʔan:

Эквэтгъи. Люур нэмэ ӄулинымык пыкиргъи. Лыгивэймэну нэлгыгъэн вайыӈкы аны Тынотгыргын. Намӈылёгъан:

―Лымӈъэмӈот нырэӄигыт?

―ləmŋʔæmŋot nəræqiɣət?

―Лымӈъэмӈот нырэӄигыт?

Ивнинэт:

iwninæt:

Ивнинэт:

―А’тав гымнин кымиӈын нэнаръэтгыпэгым.

―a’taw ɣəmnin kəmiŋən nænarʔætɣəpæɣəm.

―А’тав гымнин кымиӈын нэнаръэтгыпэгым.

Никвъэн:

nikwʔæn:

Никвъэн:

― Вэлерӈан-ым уйӈэ ӈутку. Опопы, морыкайпы итык, ынӈэ чейвэ эквэткэ. Гэкэӈэ ӄитги. Эченур ярак пыкэрыӈӈок ӄылгиръилемъетги.

― wælerŋan-əm ujŋæ ŋutku. opopə, morəkajpə itək, ənŋæ sejwæ ækwætkæ. ɣækæŋæ qitɣi. æsenur jarak pəkærəŋŋok qəlɣirʔilemʔetɣi.

― Вэлерӈан-ым уйӈэ ӈутку. Опопы, морыкайпы итык, ынӈэ чейвэ эквэткэ. Гэкэӈэ ӄитги. Эченур ярак пыкэрыӈӈок ӄылгиръилемъетги.

Акватыӈӈок таӈымыльо ӄорэн рыгрыг нэкылылетгъэн. Чама нивын:

akwatəŋŋok taŋəməlʔo qoræn rəɣrəɣ nækələletɣʔæn. sama niwən:

Акватыӈӈок таӈымыльо ӄорэн рыгрыг нэкылылетгъэн. Чама нивын:

―Эвыр рэнвилгъэ - нарапэнрычетгыт. Лыгэнэвыр гынинэт ӄаат ӄытрилгынэт, ынкъам митъэлыги ӄаат ръэчеӈыт. Гыт а’чатылянвэпы ӄытагэ. Ынӄо-ым пэнъёлгэпы ӄыпинтыӄэтги. Эквэтгъи Тынотгыргын. Маёлгык чымче льунин ярайӈын, таӈыннанчьалгиӈын наӄам. Тытлык чымчеӄэетэ э’рагалягъэ. Ӈэвысӄэтти лыгэнэвыр кытгынтынтогъат. Ӄучичьыръугъэт ӈэвысӄэтти:

―æwər rænwilɣʔæ - narapænrəsetɣət. ləɣænæwər ɣəninæt qaat qətrilɣənæt, ənkʔam mitʔæləɣi qaat rʔæseŋət. ɣət a’satəlanwæpə qətaɣæ. ənqo-əm pænʔolɣæpə qəpintəqætɣi. ækwætɣʔi tənotɣərɣən. majolɣək səmse lʔunin jarajŋən, taŋənnansʔalɣiŋən naqam. tətlək səmseqæjetæ æ’raɣalaɣʔæ. ŋæwəsqætti ləɣænæwər kətɣəntəntoɣʔat. qusisʔərʔuɣʔæt ŋæwəsqætti:

―Эвыр рэнвилгъэ - нарапэнрычетгыт. Лыгэнэвыр гынинэт ӄаат ӄытрилгынэт, ынкъам митъэлыги ӄаат ръэчеӈыт. Гыт а’чатылянвэпы ӄытагэ. Ынӄо-ым пэнъёлгэпы ӄыпинтыӄэтги. Эквэтгъи Тынотгыргын. Маёлгык чымче льунин ярайӈын, таӈыннанчьалгиӈын наӄам. Тытлык чымчеӄэетэ э’рагалягъэ. Ӈэвысӄэтти лыгэнэвыр кытгынтынтогъат. Ӄучичьыръугъэт ӈэвысӄэтти:

―Ӄыгитэ! Мэӈин гэкэӈыльын. Ынаналваӈ вальыт ӄаат кылылетэ гэйыръэтлинэт.

―qəɣitæ! mæŋin ɣækæŋəlʔən. ənanalwaŋwalʔət qaat kələletæ ɣæjərʔætlinæt.

―Ӄыгитэ! Мэӈин гэкэӈыльын. Ынаналваӈ вальыт ӄаат кылылетэ гэйыръэтлинэт.

Гэкэӈыльын нывилгъи, Тынотгыргын. Лыгэнэвыр ӄаат э’чегъэт.

ɣækæŋəlʔən nəwilɣʔi, tənotɣərɣən. ləɣænæwər qaat æ’seɣʔæt.

Гэкэӈыльын нывилгъи, Тынотгыргын. Лыгэнэвыр ӄаат э’чегъэт.

Лыгэнэвыр эӄылпэ люнльутэ нэнтыгъэн. Амэчатысӄычатгъэ Тынотгыргын. Ынӄо люур пэнъёлгэпы пинтыӄэтгъи. Эвын льунин кымиӈын ӄымтаткынык нытваӄэн. Кымиӈэ ивнин:

ləɣænæwər æqəlpæ lunlʔutæ næntəɣʔæn. amæsatəsqəsatɣʔæ tənotɣərɣən. ənqo luur pænʔolɣæpə pintəqætɣʔi. æwən lʔunin kəmiŋən qəmtatkənək nətwaqæn. kəmiŋæ iwnin:

Лыгэнэвыр эӄылпэ люнльутэ нэнтыгъэн. Амэчатысӄычатгъэ Тынотгыргын. Ынӄо люур пэнъёлгэпы пинтыӄэтгъи. Эвын льунин кымиӈын ӄымтаткынык нытваӄэн. Кымиӈэ ивнин:

―Ако рэӄулымӈэ энмэч ымыӈ гыт етгъи.

―ako ræquləmŋæ ænmæs əməŋ ɣət jetɣʔi.

―Ако рэӄулымӈэ энмэч ымыӈ гыт етгъи.

Ытлыгэ ивнин:

ətləɣæ iwnin:

Ытлыгэ ивнин:

―Колё а’мын рэӄулымӈэ, ӄынвэр-ым тыльугыт. Энмэч-ым ӄыетги, эӄылпэ ярагты мынэквэнмык.

―kolo a’mən ræquləmŋæ, qənwær-əm təlʔuɣət. ænmæs-əm qəjetɣi, æqəlpæ jaraɣtə mənækwænmək.

―Колё а’мын рэӄулымӈэ, ӄынвэр-ым тыльугыт. Энмэч-ым ӄыетги, эӄылпэ ярагты мынэквэнмык.

Кымиӈэ ивнин:

kəmiŋæ iwnin:

Кымиӈэ ивнин:

―Ытръэч-ым гым э’тки нэръэйӈэльэтгым. Итык гынык гым траяалянӈыркын.

―ətrʔæs-əm ɣəm æ’tki nærʔæjŋælʔætɣəm. itək ɣənək ɣəm trajaalanŋərkən.

―Ытръэч-ым гым э’тки нэръэйӈэльэтгым. Итык гынык гым траяалянӈыркын.

нӈин авынайылгавтагнык ытлыгэты ӄытгъи. Лыгэнэвыр нэмэ пэнъёлгэпы ытлыгэ рамэчавнэн. Тынотгыргынэн ӈэвъэн ярайпы восӄычгав нытлепыткуӄин айгысӄыӈӄачагты, тэӈэйъыкэ нытваӄэн. Ивнин:

nŋin awənajəlɣawtaɣnək ətləɣætə qətɣʔi. ləɣænæwər næmæ pænʔolɣæpə ətləɣæ ramæsawnæn. tənotɣərɣənæn ŋæwʔæn jarajpə wosqəsɣaw nətlepətkuqin ajɣəsqəŋqasaɣtə, tæŋæjʔəkæ nətwaqæn. iwnin:

нӈин авынайылгавтагнык ытлыгэты ӄытгъи. Лыгэнэвыр нэмэ пэнъёлгэпы ытлыгэ рамэчавнэн. Тынотгыргынэн ӈэвъэн ярайпы восӄычгав нытлепыткуӄин айгысӄыӈӄачагты, тэӈэйъыкэ нытваӄэн. Ивнин:

―Ӈавматальын, айгысӄыӈӄачайпы о’мъээ’нтогъэ.

―ŋawmatalʔən, ajɣəsqəŋqasajpə o’mʔææ’ntoɣʔæ.

―Ӈавматальын, айгысӄыӈӄачайпы о’мъээ’нтогъэ.

Ӈавматальа ивнин:

ŋawmatalʔa iwnin:

Ӈавматальа ивнин:

―Вынэ эӄылпэ ралкогты ӄытлыгэ.

―wənæ æqəlpæ ralkoɣtə qətləɣæ.

―Вынэ эӄылпэ ралкогты ӄытлыгэ.

Ярар нэнвыргыргэвын. Ытръэттэгын кэльин ярар нымэльэв ынкъам колё ымэйӈъэв нывыргыргэтӄин. Ӄынвэр ӄочеткын эймэквъи. Тыленэймэвэ навалёмыӈӈогъан ӄулиӄул. Люур ӄынвэр ӈаргынойпы ӄулильэтгъи. Ынӄо яраргыпы ралкочыкогты иквъи:

jarar nænwərɣərɣæwən. ətrʔættæɣən kælʔin jarar nəmælʔæw ənkʔam kolo əmæjŋʔæw nəwərɣərɣætqin. qənwær qosetkən æjmækwʔi. təlenæjmæwæ nawaloməŋŋoɣʔan quliqul. luur qənwær ŋarɣənojpə qulilʔætɣʔi. ənqo jararɣəpə ralkosəkoɣtə ikwʔi:

Ярар нэнвыргыргэвын. Ытръэттэгын кэльин ярар нымэльэв ынкъам колё ымэйӈъэв нывыргыргэтӄин. Ӄынвэр ӄочеткын эймэквъи. Тыленэймэвэ навалёмыӈӈогъан ӄулиӄул. Люур ӄынвэр ӈаргынойпы ӄулильэтгъи. Ынӄо яраргыпы ралкочыкогты иквъи:

―А’мын вынэ опопы ӄээкэтгытык.

―a’mən wənæ opopə qæækætɣətək.

―А’мын вынэ опопы ӄээкэтгытык.

Ээк нэнынлевын. Эвын ынӄэн ыргин кымиӈын нывакъотваӄэн. Ынкавар-ым эвыӈӈогъэ:

ææk nænənlewən. æwən ənqæn ərɣin kəmiŋən nəwakʔotwaqæn. ənkawar-əm æwəŋŋoɣʔæ:

Ээк нэнынлевын. Эвын ынӄэн ыргин кымиӈын нывакъотваӄэн. Ынкавар-ым эвыӈӈогъэ:

―Эээй! Э’тки колё ы’мпаӈгыргэгым гагтыйылӄатэгым.

―æææj! æ’tki kolo ə’mpaŋɣərɣæɣəm ɣaɣtəjəlqatæɣəm.

―Эээй! Э’тки колё ы’мпаӈгыргэгым гагтыйылӄатэгым.

Ытлыгын Тынотгыргын иквъи:

ətləɣən tənotɣərɣən ikwʔi:

Ытлыгын Тынотгыргын иквъи:

―Вынэ мынъялгыт. Наӄам нивӄинэт: Тынотгыргын эӈэӈыльын.

―wənæ mənʔalɣət. naqam niwqinæt: tənotɣərɣən æŋæŋəlʔən.

―Вынэ мынъялгыт. Наӄам нивӄинэт: Тынотгыргын эӈэӈыльын.

Лыгэнэвыр эргатык ялгытгъат. Ялгынма Тынотгыргына ярар рыльэтэннин кальагты. Ивнин кэлы:

ləɣænæwər ærɣatək jalɣətɣʔat. jalɣənma tənotɣərɣəna jarar rəlʔætænnin kalʔaɣtə. iwnin kælə:

Лыгэнэвыр эргатык ялгытгъат. Ялгынма Тынотгыргына ярар рыльэтэннин кальагты. Ивнин кэлы:

―Вай ярар, колё а’м вэлынкыӄунэйгыт! Юрэӄ ӄол тритгъэ нэмыӄэй гымнан транкоргаватгыт.

―waj jarar, kolo a’m wælənkəqunæjɣət! juræq qol tritɣʔæ næməqæj ɣəmnan trankorɣawatɣət.

―Вай ярар, колё а’м вэлынкыӄунэйгыт! Юрэӄ ӄол тритгъэ нэмыӄэй гымнан транкоргаватгыт.

Ынӄо муулӄытгъэт, тумык энаа’тгъат.

ənqo muulqətɣʔæt, tumək ænaa’tɣʔat.

Ынӄо муулӄытгъэт, тумык энаа’тгъат.