民話資料

Энмэн ынӈот гатвален.

ænmæn ənŋot ɣatwalen.

-

-

Кэйӈын ынкъам умӄы ыннаны ынпэльыт иттилвылгыгъэт.

kæjŋən ənkʔam umqə ənnanə ənpælʔət ittilwəlɣəɣʔæt.

-

A brown bear and polar bear of the same age fought a battle.

Моогъат тортэркыгырголятык, пылыткугъэт-ым тэркамэчатык.

mooɣʔat tortærkəɣərɣolatək, pələtkuɣʔæt-əm tærkamæsatək.

-

They started to fight at sunrise and finished with sunset.

Кэйӈын пэлятгъэ тайкавынвык.

kæjŋən pælatɣʔæ tajkawənwək.

-

The brown bear stayed at the battle-field.

Умӄы-ым эквэтгъи.

umqə-əm ækwætɣʔi.

-

The polar bear left.

Нэльун кэйӈэ чиниткин йичьэмиттумгын ынкъам намӈылён, миӈкри гитлинэт.

nælʔun kæjŋæ sinitkin jisʔæmittumɣən ənkʔam namŋəlon, miŋkri ɣitlinæt.

-

Brown bears saw their brother and asked him how it was.

Нытатлыӈыткоӄэн:

nətatləŋətkoqæn:

-

He answered:

― Вай-ым инэнрулылтэквъи умӄэтэ, алымы ыннаны ынпэльымури.

― waj-əm inænruləltækwʔi umqætæ, aləmə ənnanə ənpælʔəmuri.

-

― Well, I was beaten by polar bear though we are the same age.

Йичьэмиттумгэ ытлён нивын:

jisʔæmittumɣæ ətlon niwən:

-

His brothers said to him:

― Вынэ мачынан, ынан мытрэйилюгыт.

― wənæ masənan, ənan mətræjiluɣət.

-

― Never mind.

Ынӈин ивыплыткук увъэлен въигъи.

ənŋin iwəplətkuk uwʔælen wʔiɣʔi.

-

We’ll take revenge on him.

Йилюткульэ налӄырэрыӈӈон илгыльын.

jilutkulʔæ nalqərærəŋŋon ilɣəlʔən.

-

Then the brown bear expired.

Аӈӄачормык нэльун рыноматъё эйычгитэ ръэв.

aŋqasormək nælʔun rənomatʔo æjəsɣitæ rʔæw.

-

The brown bears started looking for the white bear.

Ынкы ныкырвэӄамэтваӄэн ӄол кэйӈын.

ənkə nəkərwæqamætwaqæn qol kæjŋən.

-

On the seashore they saw a whale cast ashore by the waves.

Ыннэн энноткынык-ым ганымытвален ӄэпэр.

ənnæn ænnotkənək-əm ɣanəmətwalen qæpær.

-

A brown bear was eating there.

Ынан ымыльо нинэльуӄин.

ənan əməlʔo ninælʔuqin.

-

On one of the hills a wolverine lived.

Гытъэвкы эквэтгъи аӈӄачормэты.

ɣətʔæwkə ækwætɣʔi aŋqasormætə.

-

She was watching what happened.

Ынкы энмэч ныӄулильэтӄинэт и’гыт, риӄукэт.

ənkə ænmæs nəqulilʔætqinæt i’ɣət, riqukæt.

-

Feeling hungry, she went to the seashore.

Эймэквъэт ръавэты, ытръэч-ым льук ӄэпэр, яалятгъат.

æjmækwʔæt rʔawætə, ətrʔæs-əm lʔuk qæpær, jaalatɣʔat.

-

The voices of wolves and arctic foxes could be already heard there.

Увъэле нэнанъётваӄэн ръэв ынкъам рэймэвӈыльыт ымыльо нэнанъотавӄэнат.

uwʔæle nænanʔotwaqæn rʔæw ənkʔam ræjmæwŋəlʔət əməlʔo nænanʔotawqænat.

-

They came up to the whale but having seen the wolverine, they left.

ӄэпэр-ым вэнлыги эймэквъи.

k’æpær-əm wænləɣi æjmækwʔi.

-

The brown bear didn’t want the wolverine to come, to him but she persisted.

Кэйӈын виригъи ръавыткынгыпы, э’йӈэвнин ӄэпэр ынкъам ивнин:

kæjŋən wiriɣʔi rʔawətkənɣəpə, æ’jŋæwnin qæpær ənkʔam iwnin:

-

The brown bear got down from the whale and said to her:

―Вытку ринэнрулылтэвы, вытку ынкы рэймэквъэ тайӈатэты.

―wətku rinænruləltæwə, wətku ənkə ræjmækwʔæ tajŋatætə.

-

― If you defeat me, you’ll get the booty.

Увъэленэ кыплынэн ӄэпэр.

uwʔælenæ kəplənæn qæpær.

-

Then the brown bear hit the wolverine.

Ытръэч-ым ӄэпэрэ ирвывэгэ тъайытчанэн ынин нанӄын.

ətrʔæs-əm qæpæræ irwəwæɣæ tʔajətsanæn ənin nanqən.

-

Suddenly the wolverine’s paw came close to the bear’s belly and tore it up.

Эвырӄэй егъенторъогъэ.

æwərqæj jeɣʔentorʔoɣʔæ.

-

His intestines came out.

Лыгэн-ым ӄэлюӄ кырвэноӈӈонэн ръэв.

ləɣæn-əm qæluq kərwænoŋŋonæn rʔæw.

-

The wolverine started helping herself to the wale meat.

Ынкъам эвыӈӈонэн ӄэпэрэ кэйӈын:

ənkʔam æwəŋŋonæn qæpæræ kæjŋən:

-

When eating, she said to the dying bear:

― Алымы ӈан нымэльэв тымитъиквыт ынкъам ыныкит нъэквэтын, тэӈӄырым тъынрэӄэквыт.

― aləmə ŋan nəmælʔæw təmitʔikwət ənkʔam ənəkit nʔækwætən, tæŋqərəm tʔənræqækwət.

-

― I warned you peacefully. If you had left, I wouldn’t even have touched you.

Тэӈъэнӄэвкы ӄэпэр эквэтгъи ченэтэнногты.

tæŋʔænqæwkə qæpær ækwætɣʔi senætænnoɣtə.

-

After the wolverine became full, she went home to the hill.

Ынӄоры арычгытвама нинэгитэӄин кэйӈын.

ənqorə arəsɣətwama ninæɣitæqin kæjŋən.

-

She was lying there, watching the defeated bear.

Ынкъам ынӄэн выйитиӈугъи.

ənkʔam ənqæn wəjitiŋuɣʔi.

-

The bear breathed his last.

ӄэпэр йылӄыма, умӄэтэ ръэто лыгнин ръэв.

k’æpær jəlqəma, umqætæ rʔæto ləɣnin rʔæw.

-

While the wolverine was sleeping, a polar bear came across the same whale.

Риӄукэт, и’гыт эвырӄэй яалятгъат.

riqukæt, i’ɣət æwərqæj jaalatɣʔat.

-

The arctic foxes and wolves immediately left the place.

Риӄукэтэ-ым рыгъевнин ӄэпэр ынкъам ивнин:

riqukætæ-əm rəɣʔewnin qæpær ənkʔam iwnin:

-

The arctic fox woke the wolverine up and said:

― Гыт мургинэйгыт эрмэчьигыт, ӄыгитэ ӈан, ръавэты эймэквъи умӄы.

― ɣət murɣinæjɣət ærmæsʔiɣət, qəɣitæ ŋan, rʔawætə æjmækwʔi umqə.

-

― You are our patroness. Look, a polar bear has come up to the whale.

― ӄырултыги!

― k’ərultəɣi!

-

― Go away!?

– иквъи ӄэпэр.

– ikwʔi qæpær.

-

– the wolverine said to the arctic fox.

ӄутгъи ӄэпэр.

k’utɣʔi qæpær.

-

The wolverine rose

Рыӄулильэвнин умӄы.

rəqulilʔæwnin umqə.

-

and called to the polar bear, asking him to leave.

Виригъи.

wiriɣʔi.

-

But he kept eating.

ӄэпэр ыныкы эймэквъи, ивнин:

k’æpær ənəkə æjmækwʔi, iwnin:

-

The wolverine came up to him and said:

― Авалёмкыльэгыт.

― awalomkəlʔæɣət.

-

― You are disobedient!?

Умӄы-ым татлыӈытогъэ:

umqə-əm tatləŋətoɣʔæ:

-

The polar bear answered:

― Гым-ым нэмыӄэй тыванляркын.

― ɣəm-əm næməqæj təwanlarkən.

-

― You see, I also want to eat.

Вэнлыги умӄы ӄээӄын ныӄамэтваӄэн.

wænləɣi umqə qææqən nəqamætwaqæn.

-

He still kept eating.

ӄэпэр ыныкы эймэквъи.

k’æpær ənəkə æjmækwʔi.

-

Then the wolverine came up to him,

Пиӈкугъи ӄаптэткынэты ынкъам рымылкэӈӈонэн.

piŋkuɣʔi qaptætkənætə ənkʔam rəməlkæŋŋonæn.

-

rushed at his back and started gnawing.

Умӄы нылвавӄэн киткит миӈкри итык.

umqə nəlwawqæn kitkit miŋkri itək.

-

The bear couldn’t do anything.

Ынан-ым энмэч ёойвыӈӈонэн пэлгэпы.

ənan-əm ænmæs joojwəŋŋonæn pælɣæpə.

-

She was already biting his neck.

Ынӈин ынан рыпиркылевнин.

ənŋin ənan rəpirkəlewnin.

-

She strangled him.

Э’йӈэвнинэт а’тчальыт и’гыт, риӄукэт ынкъам ивнинэт:

æ’jŋæwninæt a’tsalʔət i’ɣət, riqukæt ənkʔam iwninæt:

-

Calling the wolves and polar foxed who were waiting, she said:

― ӄэвииркынитык, еп нычиитӄин аймак.

― k’æwiirkənitək, jep nəsiitqin ajmak.

-

― Eat, while the carcass is still warm.

Ытлён панэнагты эквэтгъи.

ətlon panænaɣtə ækwætɣʔi.

-

The wolverine went to her former place.

Нырылгалытваӄэн ынкъам ныпаӈъэвӈытоӄэн.

nərəlɣalətwaqæn ənkʔam nəpaŋʔæwŋətoqæn.

-

She was lying there, relaxing.

Ынӄоры иквъи э’гэты ынкъам рэӄокагты:

ənqorə ikwʔi æ’ɣætə ənkʔam ræqokaɣtə:

-

Then she said to the wolves and arctic foxes:

―Йичьэмтури, гым вай тэквэтыркын.

―jisʔæmturi, ɣəm waj tækwætərkən.

-

― Brothers, I am leaving.

Вай-ым ӄэнапалёмтэлгытык:

waj-əm qænapalomtælɣətək:

-

Listen to me, if somebody who is stronger comes, leave.

мэӈин армаӈ вальын рэеты – ӄыяалятыркынэтык.

mæŋin armaŋ walʔən ræjetə – qəjaalatərkənætək.

-

The wolverine left.

ӄэпэр эквэтгъи.

k’æpær ækwætɣʔi.

-

After that, the other polar bear came and frightened the wolves and polar foxes.

Ытръэч-ым умӄэтэ вэнлыги райылгавнэнат и’гыт, риӄукэт ынкъам ымыльо ытри манаӈатгъат ӄолеванвыткогты.

ətrʔæs-əm umqætæ wænləɣi rajəlɣawnænat i’ɣət, riqukæt ənkʔam əməlʔo ətri manaŋatɣʔat qolewanwətkoɣtə.

-

They all dispersed in different directions.

Ытръэч.

ətrʔæs.

-

The end.