|
The flying squirrel
Folk tale of Negidal
by Samandina, Evdokija Mironovna
Source
|
|
омкiккан
|
эси-гдэ～ омкiккан iлан хүтэнин, таду～ мооду биз̌эjэн,
эси-гдэ сулахi эмэчэ. нуӈандун з̌эмүгди,
''омкi-э～ пиктэjи бүүрү,'' гүнэн, ''хүтэj бүүхэл,''
омкi гүнэн, ''атам бүүjэ～.'' ''эсихис бүүjэ, мооӈiс, мооӈiс,
хоӈнiз̌ав, тибгүз̌эв.'' омкi гүнэн, ''еез̌i тибгүс,
оон-ка.'' иjги, иjги, ичэвкэччэн, ''эдү, острый өмөн бисин, тапор.
эдү таскаю иjгидүj,'' алахiччiдаj,
гэ, тапор таскаю. эси хоӈнiз̌ав, мооӈiс тибгүз̌эв.''
эси-гдэ～ эӈүн, омкi ӈээлэлэjэн өмөн хүтэj з̌олодоjон, таjва з̌эппэн,
''њаан бүүхэл, омкi-э, њаан бүүхэл, бии эчэв элэjэ.''
њаан өмөн хүтэj з̌олодоjон.
эси-гдэ омкi соӈоjон, соӈоjон, тихэм-дихэн таj, апаха гааjа～,
еема-ха бичэн таj, большой Филиха биз̌эни-гэ, эмэчэ,
''омкi-э～ ееду соӈос.'' ''эттэ～,'' гүнэн, ''сулахi,
хүилбэ чупал з̌аванахан з̌эппэн.'' ''еедаа бүүктэс.''
''мооӈу тибгүдэj нихэjэн,'' гүнэн. ''еез̌i тибгүjэн нуӈан.''
''ичэвкэччэн-е～ гүнэн, эj мешокду, ээнмэ лёгкий топор бисин.''
тихэм-дихэн, ''алахiччан, алахiччан,
гээ, эси, њаан эмэjгиз̌эн, њаан эмэjгиз̌эн, хэмэ～ бихэл.''
таjа, таду үилэ～ дооча, тихэм-дихэн, эмэjгиjэн,
''омкi-е, хүтэj бүүхэл.'' таj апаха гааjа таjва,
чавахалачан, элээ, эӈүнтихи, моретти тибгүнэчэ,
гэ, таду моредү, соӈоjон,
''энтэхаjа～ серовоj, омкi-э хүилбэн серовоj,
манаачааз̌i серовоj, ламу чоктан ооз̌ас-е～ серовоj,
оон нихэjи-кэjэ～ серовоj, омкi-э хүилбэн серовоj,
манаачааз̌i～ серовоj, ламу эӈүнин маактан ооз̌ас-i～ серовоj.''
тихэм-дихэн, өмөн куумаха jүүчэ,
''омкi-э, ееду соӈос, сулахi, ееду,''
''ээj, гэ, син эӈүси, родняс эгди.'' ''ее,'' гүнэ,
таjсал гүнэ, ''бисин.'' ''ээ, ичэс мин родняв
таj таj таj таj таj эӈүнмэ, это всё
мин родняв таj, таj мин, роднясалбi. гэ, сии-дэ jүүвкэхэл,
мээн родняj ичэвкэхэл.'' гээ, эси-гдэ, таj куумаха иигичэ,
jүүjгиjэн те～с полный море коомасалба,
еема-да чупал jүүjгиjэ эмэjгиjэ, гээ эси-гдэ талi, давван, давван,
''один, өмөн з̌үүл, хелебатах, iлан диғин хелебатах,'' чуп чупал,
коома гүнэн, ''сулахi, ееда тии эӈүнэс, таӈкал,
өмөндүккэj өмөнтихи, ееда тии хэтэхэсис.''
з̌аанма, iланма, эj, гааjан дааjан биси,
гааjан ээнмэ эгди, дааjан, нуӈан түjгэнз̌и давдан,
эси-гдэ чааскi давча. ''пэв-ее～,'' эӈүвэн,
''коома, оӈоктас-да мухаӈкiсi,'' гүнэн,
таj коома гүнэн, ''ээнмэ гоола атас ӈэнэjэ,
атijакан, генiундулан бүз̌эс.'' эси-гдэ ӈэнэсинчэ,
таj ӈэнэjэн, з̌эмүгди нуӈандун лэбгэдэj надо, з̌эбдэj,
ӈэнэjэн, тихэм-дихэн ичэчэ таj-а～, инӈэктэ, ээнмэ сушёный
ээнмэ эгди. эӈүнз̌и тiксаз̌i,
өмөн берёзаз̌и сытый таду таjва з̌эпчэ, з̌эпчэ,
эмүгдэхэн эj-дихэн ооча. эси-гдэ эӈүнтихин, сучка эӈүнтихин,
нораттiхiн иичэ, таду аасiнча, потом атijакан ииjэн.
''еехун эj, өмөн-дэ инӈэктэ аачiн.
эси-гдэ эj ееча инӈэктэ,'' талi гэлэктиjэн.
таj эӈүндүли ичэчэ, собачий норала, эм сулахiха,
эмүгдэхэн эj-дихэн хүглэjэн.
эси-гдэ атijакан тихонику зашёл з̌ооткi,
сiњӈапун вот такой эӈүн, сiњӈапун-а,
еева-да чупал рубили таjз̌i,
тихэм-дихэн эси-гдэ, таjва з̌аваханам, нуӈанман ваача.
таj-а эӈүнмэн шкураван эӈүнчэ, сушил, мээндүj шапкаj ооча,
э～j тихэн шапказ̌i, эӈүнэн, тэччэjэн.
тихэм-дихэн түвэ, өмөн сулахi эмэjэн.
''атijака～н ээ～j, мүүӈис бисини. гэ, бии синдү мүүккэлбэ мүүликтэ-jи.
мооккалба iвакта-ji.'' ''гэ, бэлэтми бэлэткэл-кэ,'' атijакан.
гээ тихэн гүнэн, ''эj сiанмi ээнмэ гiлiгдi.
атijакан, аавунмi iлдухал миндү.'' аавунмi бүүjэн тэтивкэнэн.
гээ, таj аавунз̌i хүлиптихэн чоп таj аавунма тэттээн
туксанча. ӈэнэчэ. еема-ха з̌ооткi ӈэнэчэ-вү.
таду э～ ӈээлэмү～ таду бичэл, чiвкакка～л,
еемаккал-да чупал летают... дэғиттиккэл. гэ эси-гдэ,
өмөн чiвкаккан эӈүнэн, њамкаллан.
''хэ～ хэ～ хэлбэгдив, то～ то～ толобагдiв.''
эj сулахi гүнэн, ''эj аjа-да саман биз̌эн-и.
гэ, таj чiвкаккан гүнэн, ''гэ, аавунмi iлдухал, миндү,
бии аjаз̌i њамказ̌ав.'' эси-гдэ аавунз̌i тэттэн,
таj сулахi аавунз̌iн атijакан аавунз̌iн, и эси-гдэ,
''хэ～ хэ～ хэлбэгдив, то～ то～ толобагдiв,''
чоӈколдулi, чохол болбол. таj аавунз̌i тэттэн,
чоӈколi гүмми, вот такой дырали таj таj диинин
тадуккаj-да эгдиӈэ, эси-гдэ талi jүүчэ,
атijакантiхi ӈэнэвгичэ. эси-гдэ атijакан таjва чүхэтими,
эjэ, эси еема-гда чупал биз̌эн,
гэ, са～мой красивый-то и всякай,
эӈүн, кра～сный всякай есть-да, гээ таj, атijаканiн,
эjвэ красный эӈүнчэ, всякай тряпказ̌и привязавала
чтобы навечно остался. ''ты бүдешь так красивый.''
тэз̌э-ӈү еехун-ӈу, вот это баj сказка. алахiчча тээлүӈ таj.
The flying squirrel
A flying squirrel and her three children lived in a tree. A hungry fox came along. The fox said, 'Give me your children.' He threatened her, saying, 'If you don't, I'll cut this tree down.' He tricked her by saying he had an axe at his tail. The flying squirrel became frightened and gave him one of her children. The fox ate it. The fox then demanded another child, and the flying squirrel gave another one to him. As the flying squirrel was crying, an owl appeared and told the flying squirrel that the fox was lying. The fox came again. The owl grabbed the fox, carried him out to sea and dropped him into the sea. While the fox was crying a seal came along. The fox asked the seal, 'Do you have a lot of relatives?' The seal then asked all his relatives to come. The fox pretended to count them, and got back on land by hopping over their backs. The hungry fox found some berries and ate until his stomach was full. When he was full and fell asleep, an old woman came along. The old woman brought the fox home, skinned him and made him into a hat. When winter came, another fox came to where the old woman was. The fox offered to draw water for the woman and asked to borrow her hat. The fox ran away, wearing the hat. The fox then reached a certain house. In the house were many birds of all kinds, practising shamanism. One particular bird was very good at shamanism. The bird asked whether he could borrow the fox's hat. As the fox handed over his hat, the bird flew off from the window. The bird went to the old woman and returned the hat to her. The old woman rejoiced, and fastened cloths of many colours onto the bird.