|
A certain person lived
Folk tale of Negidal
by Samandina, Evdokija Mironovna
Source
|
|
өмөн бэjэ балдiча
|
өмөн бэjэ балдiча, эj дулiн буғаду, биттэ,
вот это наша света это название... гэлбинин дулiн буға.
биттэ хэjгидээдүт амбан буғанiн. бунiнкан буғанiн.
а биттэ үвидээдүт, таj үвү буға, дэғиктиисэл таj дэғиктиисэл.
үвү буғадун еехун, бэjэ что ли, бэjэтин бэjэ,
ну з̌эпкүнтин эӈүн. сразу ичэз̌ээс, гүннэхэн～ бүү...
бии ичэччэв тээлүӈ тии бисин-и. ичэз̌ээс,
таj асал эмэjэ, iла～н кеетiхан эмэjэ, эӈүчэл,
таj-кка, биттэдими еема кеетiхан, iла～н кеетiхан эмэjэ,
өмөн ээнмэ прямо сивүндүлэ блестез̌ан. таj красивее всех,
ээнмэ иидүккэj-дэ аjа таj асi, таj-а сразу,
таj тээлүӈ таj, это сказка, не правда
ну, эси-гдэ эмэjэн гээ, эмнэ еехун, өмөн бэjэ балдiча, эӈүнэн,
энинин эӈүндүккэj, үвү～ буғадуккаj бисин, амiнiн дулiн буғадуккаj,
амiнiн гэлбинин эӈүн, iлдаанi, энинин гэлбинин еема-ха, ӈии-дэ эсин сааjа,
таjва, эси-гдэ～ таj-а эӈүнэн, биси, тихэн-э энинин,
хүтэj асijан гэлэjэн, үвү буғадуккаj, мээн эӈүн... роднядуккаj,
еедуккаj-ву, эмэӈитин, эмэӈитин, үвү буғадуккаj.
таду ээнмэ гоjоло эчэ биси, өмөн асаткан, эдү, тии таj дулiн буғаду,
биттэ буғадут, балдiча, балдiчан-ӈу～,
амiнман энинмэн амбан з̌эпчэл, а нуӈанман з̌аjачал,
еечал-ву сэктэ хэjгидээдүн, гээ, таj-а эгдэӈэ оодан, iсоввун,
буғаскi jүүjэн, буғала～-да тэғэчиктэjэн, таj сэктэ хэjгидээлин гэлэктиjэн,
энинин тес таj сэктэ хэjгидээлин нээктэчэ з̌эпкиткэлбэ,
ееккалба, үлэккэлбэ, гэ, таjкаха～нма бахаjаан з̌эппэн, тихэм-деен таj,
сэктэ хэjгидээдүн чупал манапча, манавван,
з̌эбз̌эхин аачiн оодан, асаткан.
тихэм-дихэ～н, таj нэхүнин бичэ, өмөн куӈахан. таjва эсин сааjа,
нэхүлкэнми-дэ эсин сааjа, еелканмi-да эсин сааjа.
тихэм-дихэ～н таду тэғэчиктэjидүн, тэғэчиктэjидүн-е～ өмөн куӈахан,
эӈүн... ӈэнэчэн, нуӈантiхiн, таj асаткантiхiн, гүнэн,
эхинми саача, гүнэн, ''сии,'' гүнэн,
''миндүккэj сагдiнма бэjэ, сааji биз̌эс～'' гүнэн,
''еема уз̌анiн,'' гүнэн таj-е, ''өмөн уз̌ава бахачав-е～,'' гүнэн,
''тииски, весь ростом аасiнчав,'' гүнэн,
''тии-jи, тии, өмөн гijактанiн, эj мин ростадуккав-да эгдиӈэ～,''
гүнэн, гүнэн, таj эхинин гүнэн, ''таjва эхэл асактijа,
сии лүчше, эӈүнмэ з̌эбдэвэj эӈүнмэ ваахал,''
''эли～ ээнмэ эгди ииjүчэн хүллэ～,'' гүнэн,
''эли～-дэ, эситин гоjоло биси биз̌эн-е～,'' гүнэн,
''таjва вааjан, эмүвкэл, бии-дэ з̌эбз̌ээв аачiн ооча.''
''сии-дээ з̌эбз̌ээс аачiн ооча,''
ее таj, маӈга соо бэjэ биси,
''бии үлгүхээнэм, гоjо туксаз̌ан что ли,'' ӈэнэчэн,
з̌үүл бэjэ iлан бэjэвэ сэпкэлэчэн-дэ. ӈаалаз̌i уксаjгiчан.
эхинтихи ӈэнүвгичэн, тиихэм-дихэн эмнэ тэғэччэн,
тэғэччэн мээн угдандуj, нуӈан угдан еехун таj,
простоj jүрта, эхинин з̌оонiн междү эӈүн,
кадаа, там спрятал её, она там расла,
таду з̌аjачан, таj-а доотiн еева-да бэjэвэ-дэ эситин сааjа,
еева-да эситин сааjа. тихэм-дихэ～н тихэм-дихэн, үлэӈӈэн хүjүвчэн,
з̌эпчэн, њаан, њаан хүjүвгичэн, њаан хүjүвгичэн,
еева тес нуӈантiхiн таду үлэ,
еехун үлэ, мало что ли нуӈатiл еева з̌эппэ кроме эӈүн, үлэвэн,
еехун биттэ-ичин эӈүнмэ хлеба з̌эппэ что ли,
биттэдү,
хлеба бисихин, конешно з̌эпүмчэл, тихэм-дихэн, сэктэввэл,
а～ з̌эппээ～н аапухаччан. тихэм-дихэн сэктэ хэjгидээлин доолдувван, доолдiча,
асi бэjэ дiлганiн, дiлганча, оон-тi бичэн-е～ оон-тi бичэн,
''jеве～ jе～ве～ до～iкан дулiн буға солiнiн
jеве～ jе～ве～ до～iкан бiкааву ӈааладу～ мүүлэми
jеве～ jе～ве～ до～iкан бiкаакiн багдарiiн хулаjiн минэвэ
эjэлэлэ мин ӈаалаj з̌үүлээ～н jеве～ jе～ве～ до～iкан,
синэвэ гэннэвкэнэн,'' гүнэ, эj-то куӈахан, гүнэн,
улкан куӈахан гүнэн, мээн бүүтүв уутандуккаj эхи ӈэнэлэ,
''бии эсим асаткан биси. атам ӈэнэjэ, атам ӈэнэjэ～,'' гүнэн,
аг-да гоjоптi бэjэ, бэjэдүккэj балдijа бэjэктэ, бэjэдүккэj,
iтка тии бичэн.
улкан куӈахан, нijавi хүтэ, мээн з̌ооj оохiн-да эсин ноодаjа,
гээ, тихэм-деен аачiгда оjгiча. аачiгда оjгiча～ тии бисин.
тии бимдихэ～н, њаан-дахан тии доолдijан,
таj сэктэнин хэjгидээдүккин, бэjэj эсин ичэвкэнэ, асаткан дiлганiн, њаан,
''jеве～ jе～ве～ до～iкан дулiн буға солiнiн,
jеве～ jе～ве～ до～iкан, солiнiн маатадуj,
jеве～ jе～ве～ до～iкан акiм уӈал з̌ооланi
jеве～ jе～ве～ до～iкан багдijiн олi,'' гүнэн эхинин,
''эмэӈин мээнэхэн, эмэӈин мээнэхэн.''
''бии атам ӈэнэjэ,'' балдiча куӈахан, еема-да з̌олон, з̌олондуккаj,
куӈахан бэjэ, мээн з̌ооj эсин ноодаjа, асаткан,
''өмөн з̌ооду бисим бии,'' тихэм-дихэ～н тихэм-дихэн эси-гдэ,
эмүвчэн-ӈү еечан-ӈу таjва. гээ, элээ этим кончатся.
она спать захатела, эӈүнэн, и сказала, завтра продалжаем,
аj, так и не продолжала она-то умерла.
вот это наша света это название... гэлбинин дулiн буға.
биттэ хэjгидээдүт амбан буғанiн. бунiнкан буғанiн.
а биттэ үвидээдүт, таj үвү буға, дэғиктиисэл таj дэғиктиисэл.
үвү буғадун еехун, бэjэ что ли, бэjэтин бэjэ,
ну з̌эпкүнтин эӈүн. сразу ичэз̌ээс, гүннэхэн～ бүү...
бии ичэччэв тээлүӈ тии бисин-и. ичэз̌ээс,
таj асал эмэjэ, iла～н кеетiхан эмэjэ, эӈүчэл,
таj-кка, биттэдими еема кеетiхан, iла～н кеетiхан эмэjэ,
өмөн ээнмэ прямо сивүндүлэ блестез̌ан. таj красивее всех,
ээнмэ иидүккэj-дэ аjа таj асi, таj-а сразу,
таj тээлүӈ таj, это сказка, не правда
ну, эси-гдэ эмэjэн гээ, эмнэ еехун, өмөн бэjэ балдiча, эӈүнэн,
энинин эӈүндүккэj, үвү～ буғадуккаj бисин, амiнiн дулiн буғадуккаj,
амiнiн гэлбинин эӈүн, iлдаанi, энинин гэлбинин еема-ха, ӈии-дэ эсин сааjа,
таjва, эси-гдэ～ таj-а эӈүнэн, биси, тихэн-э энинин,
хүтэj асijан гэлэjэн, үвү буғадуккаj, мээн эӈүн... роднядуккаj,
еедуккаj-ву, эмэӈитин, эмэӈитин, үвү буғадуккаj.
таду ээнмэ гоjоло эчэ биси, өмөн асаткан, эдү, тии таj дулiн буғаду,
биттэ буғадут, балдiча, балдiчан-ӈу～,
амiнман энинмэн амбан з̌эпчэл, а нуӈанман з̌аjачал,
еечал-ву сэктэ хэjгидээдүн, гээ, таj-а эгдэӈэ оодан, iсоввун,
буғаскi jүүjэн, буғала～-да тэғэчиктэjэн, таj сэктэ хэjгидээлин гэлэктиjэн,
энинин тес таj сэктэ хэjгидээлин нээктэчэ з̌эпкиткэлбэ,
ееккалба, үлэккэлбэ, гэ, таjкаха～нма бахаjаан з̌эппэн, тихэм-деен таj,
сэктэ хэjгидээдүн чупал манапча, манавван,
з̌эбз̌эхин аачiн оодан, асаткан.
тихэм-дихэ～н, таj нэхүнин бичэ, өмөн куӈахан. таjва эсин сааjа,
нэхүлкэнми-дэ эсин сааjа, еелканмi-да эсин сааjа.
тихэм-дихэ～н таду тэғэчиктэjидүн, тэғэчиктэjидүн-е～ өмөн куӈахан,
эӈүн... ӈэнэчэн, нуӈантiхiн, таj асаткантiхiн, гүнэн,
эхинми саача, гүнэн, ''сии,'' гүнэн,
''миндүккэj сагдiнма бэjэ, сааji биз̌эс～'' гүнэн,
''еема уз̌анiн,'' гүнэн таj-е, ''өмөн уз̌ава бахачав-е～,'' гүнэн,
''тииски, весь ростом аасiнчав,'' гүнэн,
''тии-jи, тии, өмөн гijактанiн, эj мин ростадуккав-да эгдиӈэ～,''
гүнэн, гүнэн, таj эхинин гүнэн, ''таjва эхэл асактijа,
сии лүчше, эӈүнмэ з̌эбдэвэj эӈүнмэ ваахал,''
''эли～ ээнмэ эгди ииjүчэн хүллэ～,'' гүнэн,
''эли～-дэ, эситин гоjоло биси биз̌эн-е～,'' гүнэн,
''таjва вааjан, эмүвкэл, бии-дэ з̌эбз̌ээв аачiн ооча.''
''сии-дээ з̌эбз̌ээс аачiн ооча,''
ее таj, маӈга соо бэjэ биси,
''бии үлгүхээнэм, гоjо туксаз̌ан что ли,'' ӈэнэчэн,
з̌үүл бэjэ iлан бэjэвэ сэпкэлэчэн-дэ. ӈаалаз̌i уксаjгiчан.
эхинтихи ӈэнүвгичэн, тиихэм-дихэн эмнэ тэғэччэн,
тэғэччэн мээн угдандуj, нуӈан угдан еехун таj,
простоj jүрта, эхинин з̌оонiн междү эӈүн,
кадаа, там спрятал её, она там расла,
таду з̌аjачан, таj-а доотiн еева-да бэjэвэ-дэ эситин сааjа,
еева-да эситин сааjа. тихэм-дихэ～н тихэм-дихэн, үлэӈӈэн хүjүвчэн,
з̌эпчэн, њаан, њаан хүjүвгичэн, њаан хүjүвгичэн,
еева тес нуӈантiхiн таду үлэ,
еехун үлэ, мало что ли нуӈатiл еева з̌эппэ кроме эӈүн, үлэвэн,
еехун биттэ-ичин эӈүнмэ хлеба з̌эппэ что ли,
биттэдү,
хлеба бисихин, конешно з̌эпүмчэл, тихэм-дихэн, сэктэввэл,
а～ з̌эппээ～н аапухаччан. тихэм-дихэн сэктэ хэjгидээлин доолдувван, доолдiча,
асi бэjэ дiлганiн, дiлганча, оон-тi бичэн-е～ оон-тi бичэн,
''jеве～ jе～ве～ до～iкан дулiн буға солiнiн
jеве～ jе～ве～ до～iкан бiкааву ӈааладу～ мүүлэми
jеве～ jе～ве～ до～iкан бiкаакiн багдарiiн хулаjiн минэвэ
эjэлэлэ мин ӈаалаj з̌үүлээ～н jеве～ jе～ве～ до～iкан,
синэвэ гэннэвкэнэн,'' гүнэ, эj-то куӈахан, гүнэн,
улкан куӈахан гүнэн, мээн бүүтүв уутандуккаj эхи ӈэнэлэ,
''бии эсим асаткан биси. атам ӈэнэjэ, атам ӈэнэjэ～,'' гүнэн,
аг-да гоjоптi бэjэ, бэjэдүккэj балдijа бэjэктэ, бэjэдүккэj,
iтка тии бичэн.
улкан куӈахан, нijавi хүтэ, мээн з̌ооj оохiн-да эсин ноодаjа,
гээ, тихэм-деен аачiгда оjгiча. аачiгда оjгiча～ тии бисин.
тии бимдихэ～н, њаан-дахан тии доолдijан,
таj сэктэнин хэjгидээдүккин, бэjэj эсин ичэвкэнэ, асаткан дiлганiн, њаан,
''jеве～ jе～ве～ до～iкан дулiн буға солiнiн,
jеве～ jе～ве～ до～iкан, солiнiн маатадуj,
jеве～ jе～ве～ до～iкан акiм уӈал з̌ооланi
jеве～ jе～ве～ до～iкан багдijiн олi,'' гүнэн эхинин,
''эмэӈин мээнэхэн, эмэӈин мээнэхэн.''
''бии атам ӈэнэjэ,'' балдiча куӈахан, еема-да з̌олон, з̌олондуккаj,
куӈахан бэjэ, мээн з̌ооj эсин ноодаjа, асаткан,
''өмөн з̌ооду бисим бии,'' тихэм-дихэ～н тихэм-дихэн эси-гдэ,
эмүвчэн-ӈү еечан-ӈу таjва. гээ, элээ этим кончатся.
она спать захатела, эӈүнэн, и сказала, завтра продалжаем,
аj, так и не продолжала она-то умерла.
A certain person lived
Our world is the middle world. Under us lies the world of evil beings. Above us is the upper world of flying beings. Once a certain person lived in this middle world. His mother was from the heavenly world. His father was from the middle world. The mother was seeking a wife for her son. She looked for a wife for her son from among her relatives, in other words, from among the beings in the heavenly world. There was a girl who lived by herself in this middle world. An evil being had eaten both her father and her mother. They had hidden her under the carpet: that is why she had survived. The girl ate the food that the mother had hidden under the carpet and grow up. She had a younger brother. Once the younger brother came along and asked, 'There is a path nearby and some footprints on it. Each stride measured greater than my own height. What is it?' His older sister replied, 'Don't follow the footprints.' The brother and sister boiled some meat and ate it. As they slept, a voice came from beneath the floor: 'I'm coming to take you away.' The boy answered the voice and said, 'I am a boy, so I can't leave my home and go away.' They continued living there. The voice was heard again. The boy answered, 'I can't leave my home and go away.' I don't know what comes after that.