|
2-05 Pamyanle
Folk tale of Chukchi
by Kerginto, Alla
Source
|
|
2-05 Памъянле
|
Нымнымык ӄол итгъэт ӄоратыъмӈэквъат.
ӄорарэрма ёо’ръочгатгъэ.
Наӄам ымыӈ амъянра гаӄораквотатленат.
Рагтын амынан ӈайыӈӄачагты гэквэтлин.
ӄутти нымнымыӈӄачагты гамӈычгэчеленат.
Ёо’ръок Рагтын нывилгъи кыргысӄымаёлгыткынык.
ӄораквотгъэ, ынӄо милгынпыгъи ы’лыргычыку.
Чаёплыткок ы’лыргычыку нарыч- гытваӄэн, нымалмальатчаӄэн.
Ынӈин оратвагъэ.
Люур ӄынур ярарвыргыргын валёмнэн рыровкы.
ӄээӄын таӈпалёмтэлгъэ.
Эмӄэлелвынэ иквъи:
― А’м, ӄэйвэ эвын ярарвыргыгыргын.
Ытръэч мэнӄо?
ӄээӄын палёмтэлгъэ.
Чымче нъэлгъи выргыргын.
Тантылячым- чаӈ пэтле нынъэлӄин.
ӄынвэр эвыр ынык камлелы вырыргыӈӈонъэ, наӄам нылгинывыргыргыӄин.
ӄытчирэк палёмтэлык ёо’чыко, наӄам ымыӈ таӈъэнрыягнавкы, а’тав чит мынга рырултэннин выргыргын ынкъам нэмэ арычатгъэ.
Люур валёмнэн кэлы вэтгавыльын.
Кэлъэтэ нинивӄин:
―ӄинэйылги ярар гымнин, игыр ӈан пиригъэн гынан, авынвыргыргавма гымнан.
Игыр ынан тырапаагъа чымче ильуткук.
Рагтын иквъи:
―Кыеӈ-ым уйӈэ гымык ярар.
Ръаярар тъынры?
Рэӄу-ым ёо’мачыӈ ильуткуркын?
Пытӄыёо’тватыльатыркын, ӄорарэрынвык!
Энмэч вай тырэмчеткуйвыӈын гынин ярар-ёо’тватэнаӈ!
(Ынӈэ этлы ымыӈ ныльунин ярар.)
―Ынӈэ эмчеткукэ, ӄинэйылги ярар.
Ынкъам ӄорат гынин ӄырэтъёт ӄыльугынэт.
Памъялгын тырэйылгыт.
Эченур ӄынлиркын гэтаӈӈок, – иквъи рытэргычгав кэлы.
Рагтын эмӄэлелвынэ янор иквъи:
― ӄэйӈун ы’ръунтэтыркын… ӄоныры-ым китъам ӄун эплеэн.
Ынӄо кэлы ивнин:
―Китаӄун-ым янор гымык ӄынкалыроквын, чама кынмал мынгитэн ынкъам мынльугъэн ӄорамкын, ынкы вытку тырэйылгыт гынин ярар.
Люур кэльэтэ памъялгын рылегты вальын рэймэвнин ыныкы ынкъам ивнин:
―Аныӄун-ым ӄыгитэгын гынин ӄорамкын ынӈинӈэйык варкын.
ӄэйвэ ӈанӄо лыгэпылматыркын, пууръу ӈэнри тэгмэлмэлетыр- кын, наӄам ымыӈ ӄорамкын ымьылчаакай.
Рагтына гитэнин памъячыкон кэльин.
Эмэӈъэлиничгытэ рыпэт гэлӄутысӄычетлин рамынноӈэты.
Ынӄо ярар йылнин этынвэты, ытръэч пынлёнэн:
― Игыр вай таӈакватыӈ тынъэлык эты?
― Ии, аръаля эмгынин тылян рэмэлмэлетыркын.
Кылгатымгогъэ Рагтын.
ӄонпыӈ памъялгын нинэнрыӄин.
Эвын йыӄэтык ӈалгылегты нытлепыткуӄэн.
Лымынкыри нылгэпылмат- ӄэн.
Эмынин ръэт нылгэтаӈӄэргатӄэн ӄэйвэ эвын.
ӄорамкык пыкирык рылининэт ынӄэнат, ынӄо ӄорат выяннэнат.
Нэмэ чаёгъэ, чаёплыткок агтаннэн ӄорамкын яранӄачагты.
ӄонпыӈ лыгэн ынин ръэт нымэлмэлетӄин.
Мэлетык ӄутти ӄылявылтэ пыкиргъэт.
Эвын ӄорамкын ярак.
Пыӈылтэлгъэ Рагтын ӄылявылтомгэты.
Тывнэн ынин льовылгыгыр- гын кэльэк рээн.
Ынкатагнэпы Памъянлено налгыӈӈогъан.
Аны ымыӈ гакантыляма ныпчегтываӄэн, ыныкит рэмкын ныӄорарэрӄэн.
Ытръэч.
2-05 Pamyanle
Once in a camp, the herders lost their reindeer.While they were looking for them, a snowstorm began.
The people became separated far away with each other.
Ragtun went alone in the direction of the hills.
The rest drove the herd to the camp in order to learn the news.
When the snowstorm started, Ragtun stopped at a dry hill.
He tethered the reindeer, made a snow shelter, and lit a fire.
After a tea break, he stayed in the snow hole waiting till the snowstorm was over.
Much time had passed.
Suddenly, he could hear a sound like that of a drum from afar.
Ragtun listened to it for a long time.
He thought: “Yes, it is the sound of a drum.
But where could it be coming from in such a snowstorm?”
He listened again.
The sound came closer.
Then even closer and closer.
Finally, it was loudly roaring around him!
Already bored with listening – the sound was just in front of his nose – he moved his hand as if pushing a roaring drum aside and lay down again.
Suddenly he heard the voice of a devil.
He said to the reindeer herder:
― Give me back my drum.
You took it away even as I was playing.
I won’t ever be able to shamanize nearby.
Ragtun replied:
― But I have nothing! What drum would I have? By the way, why are you playing in the snowstorm? You are just ruining the weather and hampering my search for the reindeer! I am going to break the drum.
Your shamanizing is inappropriate now!
But, in reality, the herder didn’t see any drum.
― Don’t break it; give it to me, and you will find the lost deer.
I’ll give you my fur stocking.
It is not just a stocking; it’ll help you to find your reindeer.
But before looking inside it, you have to turn it inside out, – the devil said, on the verge of tears.
Ragtun thought to himself: “He is probably lying.
Well, we’ll see.”
― Okay, show it to me; together let’s try to see where the lost reindeer are.
Only then can I give you your drum back.
Suddenly the devil gave him the turned-out fur stocking and said:
― Look, your reindeer are near that hill.
Here it is stormy, but there the weather is fine.
Your reindeer are gathered in a small group.
Ragtun looked into the drum.
Very surprised, he immediately stood up smiling.
He gave the drum to the devil at once and asked only:
― May I go now?
― Of course.
You will have good weather on your way.
Ragtun harnessed the reindeer.
He was holding the magic fur stocking the whole time.
While riding, he looked around.
It was snow-storming everywhere, and only his road was clearly visible.
Having reached the reindeer, he wrapped them up and unharnessed the draught-reindeer.
He had tea.
After having tea, he drove the reindeer in the direction of the yarangas.
He was lucky with the weather.
When the snowstorm was over, the other herders came.
The reindeer were pasturing near the yaranga.
Ragtun told them about his meeting with the devil.
After that everyone called him “Pamyanle turned a fur stocking inside out.” Now, whenever searching for reindeer, or even when riding reindeer-drawn sleds, he always takes his shoes off and turns the exposed fur stocking inside out.
The magic fur stocking never lets him down.
The end.