|
2-11 Akannakay
Folk tale of Chukchi
by Kerginto, Alla
Source
|
|
2-11 А’ӄаннаӄай
|
Энмэн, ӈаргыночьа гатльанмылен А’ӄаннаӄай, энмэн ынӄэн кытэпалгыӄай.
А’ӄаннаӄай-ейвэлӄэй ытльак тымъёк пэнин лёольын.
ӄынвэр эӈъэле ытльак тымъёк ӄачайпы авээгэчеткоӈӈогъэ.
ӄэлёӄ-ым ытльаӄаен лёльоӄагтэ ӄынвэр гакыкватленат – гъэгчачаленат.
Вэнлыги-ым эмӄынэвииплыткук ытльаӄайык ӄачайпы ӄонпы нылёолӄэвӄэн ыммамаӄайына.
ӈаргыночьа ӄонпы нэнаёпатӄэн, нинивӄин:
― Титэ ытлён транмыгыт, трэнугыт?
А’ӄаннаӄай нытатлыӈыткоӄэн:
― Вынэ янор мыпытӈирэӄэвык.
ӈаргыночьын иквъи:
― Э-э.
Нэмэ виин эквэтгъи ӈаргыночьын яврэнтагнэты.
ӄытлыги А’ӄаннаӄай нылгивинвилюльэтыльэтӄин – нырамчыт- вэӈӄэн.
ӄынвэр эвыр аатгыттэ пэӈкоӈӈонэнат, лыгэн-ым мычытвэӄаат- гъэ.
А’ӄаннаӄай яйвалӈытогъэ – увикипчыткугъи.
Нэмэ яврэна йъонэн ӈаргыночьа.
Ивнин:
― Ытлён титэ трэнугыт, транмыгыт?
А’ӄаннаӄайына ивнин ӈаргыночьын:
― Вынэ ынанкэн тэӈынъэӄэлтэвэ янор ӄинэнтыги.
Ынкъам ынӄэн А’ӄаннаӄай ытри ӈаргыночьын рачвыӈгъат.
А’ӄаннаӄай янотгъэ.
ӄэлюӄ-ым миӈкы А’ӄаннаӄайына ымыӈ майӈаатгыртэ гъысӄагтыӈӈоленат, гапэӈкоӈӈоленат.
ӈаргыноч- ьын-ым аатгырык ы’сӄагтатэты люур гыткамлягъэ.
Торэналвата А’ӄаннаӄай аатгырык рочгэпы типъэйӈэгъи ыӈот:
― Ыммэмэтчин лёльоӄагтэ нытаӈъэгчачаӄэнат.
(Ыммэмэтчин – ынӄэн иӈӄун ыммэмэргин).
ӄынур ытлён ейвэлӄэй кыкватлёльоӄайык галёолен, эмӄынэвии-гиплыткук ытльак ӄачайпы раройвавӈыма.
Турынъэӄэлтэвык ӈаргыночьын гэгэргэтлин.
Гивлин ынӈот ӈаргыночьын:
― И-и, вынэ таӈымыльо тумгыт тыръэйӈэвӈынэт.
Ынкъам лыгэтаӈымыльо гынникыт э’йӈэвнинэт, румэкэвнинэт ӈаргыночьа, гапэпэӄылгыма.
Люур, эчги танӈымыльо умэкэтгъэт-ым, ӄол иквъи:
― Колё а’ымн ӄол ынкэмич мэлныппылюӄин!
Люур пипиӄылгыӄэй, виин лымгытвыма, иквъи:
― Ако лымӈэ эвыр-ым нотаяачьыно ритыркын.
Наӄам ытлён, пипиӄылгыӄэй, рыравтычгыльыӄай, лымгывты- чгыльыӄай.
ӄэлюӄ-ым ытлён ныгыттэпӄинэӄэй гэчичевлин, мэӈин ынаныппылёчьо нарылгыркын.
Ынкъам йыӄӄэй ынӈин гивлин пипиӄылгыӄэй.
Рачвыӈгъат таӈымыльо гынникыт ромакавъёттэ ӈаргыночьа.
Нэльулгэтын А’ӄаннаӄай.
А’ӄаннаӄайына чымчыгъэ мэлёталгы- ӄай.
Ынкъам ӈэнку э’ӄэлылеквъи мэлёталгыӄай талваӈоткатагнэ- ты.
Наӄам гайъэлга ынӄэн ытри кытэпалгыӄай-А’ӄаннаӄай.
Мэлёталгыӄай чит ӈайыткынык вальын, кытэпалгыӄай-ым пууръу вээмык ӄачакэно.
Милютӄэе ивнин А’ӄаннаӄай:
― Этъопэл гыт ӈайыткынык нъынъэлын ӄонпы, йъарат наранваӈэвыркынэгыт ӄонпы, ӄынвэр нэрэткунтык.
А’ӄаннаӄайына ивнин мэлёталгын:
― Ытръэч-ым ӄырымэвын, э’ӄэегыльигым.
Милютӄэе ивнин:
― Вынэ мэчынкы, ынан рэкэквъэ.
Ынкъам ынкатагнэпы кытэпат ӄонпы ӈэйык нъэлгъэт ынкъам пууръу милютэт вээмык нъэлгъэт талваӈоткатагнэты.
Ынкъам ынӄэн амъаӄаорарачвыӈа ынкатагнэпы тэнлымынкы тараӈгъат гынникыт.
Киткит пирӄыльыт лыгэн ынкы пэрӄынвык нытараӈӄэнат:
кэйӈыт, ӄэпэрти, ӈаргыночьыт, риӄукэт, вытэт, пипиӄылгыт, йильэт – лыгэн-ым таӈымыльо.
Ытръэч.
2-11 Akannakay
Very long ago wolves killed Akannakay’s mother.Akannakay was a young ram.
Although an orphan, Akannakay kept sucking the milk of his killed mother.
Because of his grief, sorrow, and attraction towards his mother he couldn’t leave for far places with more fodder.
As time went by, his mother’s udder got completely dry.
But still every day, after pasturing, he came to suck the dry udder.
The wolf visited him regularly saying:
“When am I going to eat you?
”Akannakay answered:
“Wait, let me grow a little.
”― Okay, – the wolf agreed and left till the next year.
Akannakay exercised all the time in order to become able and strong.
After a while he could [already] jump over the ravines.
He became older.
After a year the wolf came and said:
― Well, when am I going to eat you?
Akannakay answered him:
― Let’s compete first.
If you catch up with me, your wish will come true.
Let’s run!?
Akannakay came in first.
And it couldn’t be the otherwise because he was already able to jump over big ravines.
When jumping over the ravine, the wolf broke his leg.
Having won, Akannakay started singing from the other side of the ravine:
“My mother’s nipples got dry completely!?
” He meant that while exercising he was still sucking his dead mother’s milk after having pastured.
Being defeated, the wolf got insulted and said:
― All right, I’ll call all my friends!?
So the wolf gathered all the animals, even the field-mice.
Suddenly, as soon as everyone gathered, somebody said:
― Oh, one of us is the smallest.
Suddenly a mouse took her hood off and said:
― Okay, let him be the boss of the tundra!?
The mouse was wearing a fluffy fur coat with a hood.
She was smart enough to realize who was considered to be the smallest.
And she was truthful.
All the animals gathered by the wolf started to compete.
Akannakay came in first, a hare was the second.
Ever since then, the hare has ruined eyesight.
These animals were cousins with Akannakay.
At that time the hare lived on a mountain and the mountain sheep was pasturing near the rivers.
The hare said to Akannakay:
― It will be better for you if you move to the mountainous areas; otherwise, you’ll be bothered all the time and get killed soon.
Akannakay said:
― It’s a pity that my legs are not [physically] developed.
The hare said:
― Never mind, you’ll get used to it.
Since then mountain sheep have lived in the mountains and hares near rivers.
Because of the long contests, all the animals started to live all over the tundra.
Wherever they make a stop, they build dwellings for themselves, [all of them] – bears, wolverines, wolves, polar foxes, sables, mice, and squirrels.
The end.