民話資料

Ын?от гамголен. Ытлыгын, ытльа ынкъам экык тэ?уй?э ?онпы этэй?эткэ нытва?энат. Имыми?кыри чейвыткук уй?э нытва?энат, ?онпы ныгытъэт?инэт. На?ам ытри ымы? уй?э э?элвыльыкыльинэт, эмрэгынникуткутэ а??ачормык нытва?энат. Эккэтэ ивнинэт ытлыгын ынкъам ытльа:

?n?ot ?am?olen. ?tl???n, ?tl?a ?nk?am ak?k ta?uj?a qonp? ataj?atka n?twaqanat. im?mi?k?ri sejw?tkuk uj?a n?twaqanat, qonp? n???t?atqinat. naqam ?tri ?m??uj?a a?alw?l??k?l?inat, amra??nnikutkuta a?qasorm?k n?twaqanat. akkata iwninat ?tl???n ?nk?am ?tl?a:

Ын?от гамголен. Ытлыгын, ытльа ынкъам экык тэ?уй?э ?онпы этэй?эткэ нытва?энат. Имыми?кыри чейвыткук уй?э нытва?энат, ?онпы ныгытъэт?инэт. На?ам ытри ымы? уй?э э?элвыльыкыльинэт, эмрэгынникуткутэ а??ачормык нытва?энат. Эккэтэ ивнинэт ытлыгын ынкъам ытльа:

―Опопы гым кита?ун авэтыва?-ым чекайгыпы мэквэтык,

―opop? ??m kitaqun awat?waq-?m sekaj??p? makwat?k,

―Опопы гым кита?ун авэтыва?-ым чекайгыпы мэквэтык,

юрэ? ынкъам ръэнут?эй тъырэтгъэн.

juraq ?nk?am r?anutqaj t??rat??an.

юрэ? ынкъам ръэнут?эй тъырэтгъэн.

Ытлыгэ ивнин:

?tl??a iwnin:

Ытлыгэ ивнин:

―Эченур э?ылпэ ?итги, пагче?гыргэгыт.

―asenur aq?lpa qit?i, pa?se???r?a??t.

―Эченур э?ылпэ ?итги, пагче?гыргэгыт.

Экык айгыпы эквэтгъи. ?ынвэрэвыр льунинэт ?ырок ярат. Мэрынрэ ныпкитчы?ив?ин, чама пир?ыгилитэ ныле?ин авытраткэгты. Яатрагъет нытас?эв?эн. Яатрак пыкиргъи, лыгэнэвыр епынмэпы винвырэс?иквъи. Я?ак вальыт эчьыт ымыльо рунинэт. Ын?о тэ?ъэн?эвыплыткук нэмэ епынмэпы ?ытогъэ, вытку ынкы тытлеты рэс?ивыс?иквъи. Тутрэс?ивэ эвын ?эвыс?эт льунин, ныви?ин. ?эвыс?эт ?улильэтгъи:

ak?k aj??p? akwat??i. q?nwaraw?r l?uninat ??rok jarat. mar?nra n?pkits?qiwqin, sama pirq??ilita n?leqin aw?tratka?t?. jaatra??et n?tasqawqan. jaatrak p?kir??i, l??anaw?r jep?nmap? winw?rasqikw?i. ja?ak wal??t as??t ?m?l?o runinat. ?nqo ta??anqaw?pl?tkuk nama jep?nmap? ??to??a, w?tku ?nk? t?tlet? rasqiw?sqikw?i. tutrasqiwa aw?n ?aw?sqat l?unin, n?wiqin. ?aw?sqat qulil?at??i:

Экык айгыпы эквэтгъи. ?ынвэрэвыр льунинэт ?ырок ярат. Мэрынрэ ныпкитчы?ив?ин, чама пир?ыгилитэ ныле?ин авытраткэгты. Яатрагъет нытас?эв?эн. Яатрак пыкиргъи, лыгэнэвыр епынмэпы винвырэс?иквъи. Я?ак вальыт эчьыт ымыльо рунинэт. Ын?о тэ?ъэн?эвыплыткук нэмэ епынмэпы ?ытогъэ, вытку ынкы тытлеты рэс?ивыс?иквъи. Тутрэс?ивэ эвын ?эвыс?эт льунин, ныви?ин. ?эвыс?эт ?улильэтгъи:

―Вынэ вай ынра? мэ??окэн ?лявыл етгъи.

―w?na waj ?nraq ma?qokan qlaw?l jet??i.

―Вынэ вай ынра? мэ??окэн ?лявыл етгъи.

Лыгэнэвыр ынпыначгы?ай у’рэквъи ралкойпы, лыгэнэвыр пынлёнэн:

l??anaw?r ?np?nas??qaj u’rakw?i ralkojp?, l??anaw?r p?nlonan:

Лыгэнэвыр ынпыначгы?ай у’рэквъи ралкойпы, лыгэнэвыр пынлёнэн:

―Мэ??о етгъи, чама нырэ?игыт ?

―ma?qo jet??i, sama n?raqi??t ?

―Мэ??о етгъи, чама нырэ?игыт ?

?лявыля ивнин:

qlaw?la iwnin:

?лявыля ивнин:

―?ун вай а’тав ны?эвынъюс?ивигым торыкагты.

―qun waj a’taw n??aw?n?usqiwi??m tor?ka?t?.

―?ун вай а’тав ны?эвынъюс?ивигым торыкагты.

Ынпыначга ивнин:

?np?nas?a iwnin:

Ынпыначга ивнин:

―Ок, а’мын янот опопы ралкогты ?ытлыгэ, ынан-ым рэлку нунтымъэв мынвэтгавмык.

―ok, a’m?n janot opop? ralko?t? q?tl??a, ?nan-?m ralku nunt?m?aw m?nwat?awm?k.

―Ок, а’мын янот опопы ралкогты ?ытлыгэ, ынан-ым рэлку нунтымъэв мынвэтгавмык.

Рылгъэ ?лявыл, лыгэнэвыр иръытвыръугъи. Ын?о иквъи:

r?l??a qlaw?l, l??anaw?r ir??tw?r?u??i. ?nqo ikw?i:

Рылгъэ ?лявыл, лыгэнэвыр иръытвыръугъи. Ын?о иквъи:

―Ын?атал колё вынэ тыгтыеграквъак, ивкэ миквичиркын.

―?n?atal kolo w?na t??t?je?rakw?ak, iwka mikwisirk?n.

―Ын?атал колё вынэ тыгтыеграквъак, ивкэ миквичиркын.

?эвыс?этэ лыгэнэвыр эмчемэнэн. Ын?о ынпыначгы?ай е?айгытко??огъэ: ынра? вэнъым мэ??оры эмчьачокаткэркын рэлкучыкун. ?ынвэрэвыр чичевнин ынпыначгы?ая ?лявыл:

?aw?sqata l??anaw?r amsemanan. ?nqo ?np?nas??qaj jeqaj??tko??o??a: ?nraq wan??m ma?qor? ams?asokatkark?n ralkus?kun. q?nwaraw?r sisewnin ?np?nas??qaja qlaw?l:

?эвыс?этэ лыгэнэвыр эмчемэнэн. Ын?о ынпыначгы?ай е?айгытко??огъэ: ынра? вэнъым мэ??оры эмчьачокаткэркын рэлкучыкун. ?ынвэрэвыр чичевнин ынпыначгы?ая ?лявыл:

―Колё а’мын э’тки гыралы?огыргэгыт, эмчьачокаткэръоркын, опопы ?ынтогэ.

―kolo a’m?n a’tki ??ral??o??r?a??t, ams?asokatkar?ork?n, opop? q?nto?a.

―Колё а’мын э’тки гыралы?огыргэгыт, эмчьачокаткэръоркын, опопы ?ынтогэ.

?ытогъэ ?лявыл. Нэмэ вытгытрак епынмэпы винвырэс?иквъи, я?акэн нэмэ мачо рунин. Ын?о вэнвынтогъэ, рэс?ивыс?иквъи тытлеты. Нэмэ тутрэс?ивэ ?ол ?эвыс?эт ныви?ин. ?эвыс?эт ?улильэтгъи:

??to??a qlaw?l. nama w?t??trak jep?nmap? winw?rasqikw?i, ja?akan nama maso runin. ?nqo wanw?nto??a, rasqiw?sqikw?i t?tlet?. nama tutrasqiwa qol ?aw?sqat n?wiqin. ?aw?sqat qulil?at??i:

?ытогъэ ?лявыл. Нэмэ вытгытрак епынмэпы винвырэс?иквъи, я?акэн нэмэ мачо рунин. Ын?о вэнвынтогъэ, рэс?ивыс?иквъи тытлеты. Нэмэ тутрэс?ивэ ?ол ?эвыс?эт ныви?ин. ?эвыс?эт ?улильэтгъи:

―?ыгитэ вай мэ?ин, мэ??окэн ?лявыл етгъи.

―q??ita waj ma?in, ma?qokan qlaw?l jet??i.

―?ыгитэ вай мэ?ин, мэ??окэн ?лявыл етгъи.

?ол нэмэ ынпыначгы?ай ралкойпы у’рэквъи. Лыгэнэвыр-ым танытлыгнэн ?лявыл. Рылгъэ авынвэтгавма, нэмэ иквъи ?лявыл:

qol nama ?np?nas??qaj ralkojp? u’rakw?i. l??anaw?r-?m tan?tl??nan qlaw?l. r?l??a aw?nwat?awma, nama ikw?i qlaw?l:

?ол нэмэ ынпыначгы?ай ралкойпы у’рэквъи. Лыгэнэвыр-ым танытлыгнэн ?лявыл. Рылгъэ авынвэтгавма, нэмэ иквъи ?лявыл:

―Колё ын?атал гым тыриквичи?ыркын.

―kolo ?n?atal ??m t?rikwisi??rk?n.

―Колё ын?атал гым тыриквичи?ыркын.

Ынпыначга ?ээкык ивнин:

?np?nas?a ?aak?k iwnin:

Ынпыначга ?ээкык ивнин:

―Вынэ ?эмчемэгын рэмкыльын.

―w?na qamsema??n ramk?l??n.

―Вынэ ?эмчемэгын рэмкыльын.

Эквэчема нэмэ ынпыначгы?ай иквъи:

akwasema nama ?np?nas??qaj ikw?i:

Эквэчема нэмэ ынпыначгы?ай иквъи:

―Колё мэ??о эмчьачокаткэркын, алымы? айвэнрэт ванэван эмчьачокаткэн мый?огъан.

―kolo ma?qo ams?asokatkark?n, al?m??ajwanrat wanawan ams?asokatkan m?j?o??an.

―Колё мэ??о эмчьачокаткэркын, алымы? айвэнрэт ванэван эмчьачокаткэн мый?огъан.

Ын?о нэмэ нэннэгъэн, эмчьачокаткэмаро нэтчыгъэн. Лыгэн ?ытона?о ы’ттъыёлрагты ?ытгъи, нэмэ ынкы епынмэпы винвырэс?иквъи, нэмэ мачо рунин. Вытку тэ?ъэн?эвыпчыткук рэс?ивыс?иквъи. Рэс?иквъи, эвын чоттагын о’равэтльакыльэн уй?э, лыгэнэвыр рылгъэ. На?ам ынкэкинэт яракэнат этынвыт ныйыл?эт?инэт, ытлён лё?валёма нэнтыгъэн рытльан, ынкъам ынкы йыл?этгъи. Эргатык кыевык мы?игъэт. Чит ывэ??огъат, ымыльо мачвэт нэгитгынэт, та?ымыльо гэткулинэт, ытръэч эмъыттъымыт гэнрынувлинэт. Эвы??огъат:

?nqo nama nanna??an, ams?asokatkamaro nats???an. l??an ??tona?o ?’tt??jolra?t? q?t??i, nama ?nk? jep?nmap? winw?rasqikw?i, nama maso runin. w?tku ta??anqaw?ps?tkuk rasqiw?sqikw?i. rasqikw?i, aw?n sotta??n o’rawatl?ak?l?an uj?a, l??anaw?r r?l??a. naqam ?nkakinat jarakanat at?nw?t n?j?lqatqinat, ?tlon lo?waloma nant???an r?tl?an, ?nk?am ?nk? j?lqat??i. ar?at?k k?jew?k m??i??at. sit ?wa??o??at, ?m?l?o maswat na?it??nat, ta??m?l?o ?atkulinat, ?tr?as am??tt??m?t ?anr?nuwlinat. aw???o??at:

Ын?о нэмэ нэннэгъэн, эмчьачокаткэмаро нэтчыгъэн. Лыгэн ?ытона?о ы’ттъыёлрагты ?ытгъи, нэмэ ынкы епынмэпы винвырэс?иквъи, нэмэ мачо рунин. Вытку тэ?ъэн?эвыпчыткук рэс?ивыс?иквъи. Рэс?иквъи, эвын чоттагын о’равэтльакыльэн уй?э, лыгэнэвыр рылгъэ. На?ам ынкэкинэт яракэнат этынвыт ныйыл?эт?инэт, ытлён лё?валёма нэнтыгъэн рытльан, ынкъам ынкы йыл?этгъи. Эргатык кыевык мы?игъэт. Чит ывэ??огъат, ымыльо мачвэт нэгитгынэт, та?ымыльо гэткулинэт, ытръэч эмъыттъымыт гэнрынувлинэт. Эвы??огъат:

―Колё ръэнут га?амэтвальатлен, на?ам та?гэмо мытылгыгъэн.

―kolo r?anut ?aqamatwal?atlen, naqam ta??amo m?t?l????an.

―Колё ръэнут га?амэтвальатлен, на?ам та?гэмо мытылгыгъэн.

На?ам ымы? эмчьачокалгын ванэван нивын: гымнан-ым вай гэнулинэт. Ытлён нытым?этва?эн, нэмы?эй нив?ин:

naqam ?m??ams?asokal??n wanawan niw?n: ??mnan-?m waj ?anulinat. ?tlon n?t?m?atwaqan, nam?qaj niwqin:

На?ам ымы? эмчьачокалгын ванэван нивын: гымнан-ым вай гэнулинэт. Ытлён нытым?этва?эн, нэмы?эй нив?ин:

―Колё мэ?ин нэнанъым?ычвынав?эн, нэмы?эй роол?ылтэ микынэ руйвынинэт.

―kolo ma?in nanan??m??sw?nawqan, nam?qaj roolq?lta mik?na rujw?ninat.

―Колё мэ?ин нэнанъым?ычвынав?эн, нэмы?эй роол?ылтэ микынэ руйвынинэт.

Вывчелка?лявыл мы?ийгут нэнтыгъэн. Ытлён лыгэнэвыр валёмгъэ. Галгэгаймавлен. Чит нывилийгут нынты?ин, ?ырым эвын нывалёмгъан. ?ынвэрэвыр-ым аркычыткоръо??огъэ чоттагын, кукэт лымынкыри ныкувлитлыръу?инэт, кой?ыткот, ?ынвэрэвыр ымы? ынкы вальыт о’равэтльат лымынкыри ковлетлыръо??огъат, рыпаа?атык нылвав?эн:

w?wselkaqlaw?l m??ij?ut nant???an. ?tlon l??anaw?r walom??a. ?al?a?ajmawlen. sit n?wilij?ut n?nt?qin, q?r?m aw?n n?walom??an. q?nwaraw?r-?m ark?s?tkor?o??o??a sotta??n, kukat l?m?nk?ri n?kuwlitl?r?uqinat, koj??tkot, q?nwaraw?r ?m???nk? wal??t o’rawatl?at l?m?nk?ri kowletl?r?o??o??at, r?paa?at?k n?lwawqan:

Вывчелка?лявыл мы?ийгут нэнтыгъэн. Ытлён лыгэнэвыр валёмгъэ. Галгэгаймавлен. Чит нывилийгут нынты?ин, ?ырым эвын нывалёмгъан. ?ынвэрэвыр-ым аркычыткоръо??огъэ чоттагын, кукэт лымынкыри ныкувлитлыръу?инэт, кой?ыткот, ?ынвэрэвыр ымы? ынкы вальыт о’равэтльат лымынкыри ковлетлыръо??огъат, рыпаа?атык нылвав?эн:

―Аны ?ыпаагэ, лым?э ?ырым ильуткуйгут ынан мынынтыгыт.

―an? q?paa?a, l?m?a q?r?m il?utkuj?ut ?nan m?n?nt???t.

―Аны ?ыпаагэ, лым?э ?ырым ильуткуйгут ынан мынынтыгыт.

Ивнинэт:

iwninat:

Ивнинэт:

―?ырым мыпаагъак, вытку ?эвыс?этэ рэналпынрынтык, ынкы гым трапаагъа ильуткук.

―q?r?m m?paa??ak, w?tku ?aw?sqata ranalp?nr?nt?k, ?nk? ??m trapaa??a il?utkuk.

―?ырым мыпаагъак, вытку ?эвыс?этэ рэналпынрынтык, ынкы гым трапаагъа ильуткук.

Нивын ытлён:

niw?n ?tlon:

Нивын ытлён:

―Итык гыт эвын лыгэн ?эвыс?этын?эркын.

―it?k ??t aw?n l??an ?aw?sqat?n?ark?n.

―Итык гыт эвын лыгэн ?эвыс?этын?эркын.

Ынкы вытку паагъэ ильуткук. ?эвыс?этэ налпынрыгъан, энмэч эргатык кыевык эквэтгъэт гэтур?эвъэнэ. Тыляма ?эвыс?этэ ивнин:

?nk? w?tku paa??a il?utkuk. ?aw?sqata nalp?nr???an, anmas ar?at?k k?jew?k akwat??at ?atur?aw?ana. t?lama ?aw?sqata iwnin:

Ынкы вытку паагъэ ильуткук. ?эвыс?этэ налпынрыгъан, энмэч эргатык кыевык эквэтгъэт гэтур?эвъэнэ. Тыляма ?эвыс?этэ ивнин:

―Кита?ун гытгыеквэ мынтамык.

―kitaqun ??t??jekwa m?ntam?k.

―Кита?ун гытгыеквэ мынтамык.

Лыгэнэвыр валёмгъэ эмчьачокалгын. Гытгык нэльун нылгинымкы?ин ?этымэмыл. Ымыльо этчаттагнэты имтиткугъэт ?этымэмыля. Ярак пыкиргъэт, ытльа амтэргыръок гэлгиллепээтлин аккагты эмъэтгъутэ. Лыгэнэвыр ывинпыгъэт, ывиплыткук ?амэтвагъат, ын?ор-ым ымыльо йыл?этгъэт. Кыевык ытлыгын чейвыткугъи. Ытлён-ым ?онпы лю?вытрэтэ итгъи, гатым?эвлен, люнльутэ нэнтыгъэн. Ытръэч.

l??anaw?r walom??a ams?asokal??n. ??t??k nal?un n?l?in?mk?qin qat?mam?l. ?m?l?o atsatta?nat? imtitku??at qat?mam?la. jarak p?kir??at, ?tl?a amtar??r?ok ?al?illepaatlin akka?t? am?at??uta. l??anaw?r ?winp???at, ?wipl?tkuk qamatwa??at, ?nqor-?m ?m?l?o j?lqat??at. k?jew?k ?tl???n sejw?tku??i. ?tlon-?m qonp? lu?w?trata it??i, ?at?m?awlen, lunl?uta nant???an. ?tr?as.

Лыгэнэвыр валёмгъэ эмчьачокалгын. Гытгык нэльун нылгинымкы?ин ?этымэмыл. Ымыльо этчаттагнэты имтиткугъэт ?этымэмыля. Ярак пыкиргъэт, ытльа амтэргыръок гэлгиллепээтлин аккагты эмъэтгъутэ. Лыгэнэвыр ывинпыгъэт, ывиплыткук ?амэтвагъат, ын?ор-ым ымыльо йыл?этгъэт. Кыевык ытлыгын чейвыткугъи. Ытлён-ым ?онпы лю?вытрэтэ итгъи, гатым?эвлен, люнльутэ нэнтыгъэн. Ытръэч.