Folk Tales

A crow Folk tale of Udehe/(Udihe) by Kanchuga, Zuza Zanzulevna Source

Original Text

гаи

омо канда мафа биини, хаталаӈихи-да. гаи эмээси～ укэлэти, гаа гаа гаа гаа гаа гаа омо нэӈи таи гаагидаини. гаа гаа гаа туу дианаа гунэ. гаа гаа гаа. ''ситэми сии эгҙэи jэу ути гаи дианаивани.'' ''эгҙэми бии.'' ''jэу гунэини ситами, ути.'' ''синтиги гэлэини минэвэ мамасанами.'' ''э～ омото аҙигава бууҙэми, ивэ бии гаиду,'' гуӈкини. ''эҙэӈэи буу бии гаиду омото аҙигаӈиjи.'' гаа гаа гаа диганаа гунэ. ''оно гунэини.'' ''цэҙэ эҙэӈэи буу, гунэини.'' ''цэҙэ эҙэӈэи буу, омото аҙигаӈиjи оно буҙэми, гаиду, эктэми нииду эиму буу. гаиду буҙэми ивэ. оно багдиҙаӈаи нии ути гаиҙи.'' гуӈкини. гаа гаа гаа, гуӈкини. ''гээ jэу гунэи,'' ''цэҙэ эи буу.'' ''цэҙэ эими буу.'' гаа гаа гаа кэ～ поу поу догбогигэ～ гунэ. таухи ӈэнэкцэми тэмэ～ тэмиэндэи эухи ӈэнэкцэми тэмиэндэи. ''оно нихээ ситэи jэу, гаи ӈэниэни.'' ''гаа,'' гуӈкини, ''эсими ӈэни,'' гунэини. ''гээ, бууҙэӈэи, гээ бууҙэӈэи, суу багдигиванаjа.'' ''э～ гаа гаа,'' гунэисини, э～ сааӈхуаӈкини биини гунэ суу. ''сањаӈа хэктиэни. оно эгдэӈкэлэини,'' гуӈкини. улиӈинэми гадаи, мооӈинэми тухэлэи, jэу-гдэ jэу-гдэ кулэхи, ''эҙэӈэи буу,'' улиӈинэми гадаани, мооӈинэми кулэхи, ''эҙэӈэи буу, бии.'' ''цэҙэ эҙэӈэи гаа гаа, цэҙэ эҙэӈэи буу,'' ''цэҙэ эҙэӈэи.'' ''гээ, оно багдиҙаӈаи поу поу доонини.'' њаа њаа догбогиванаи-лиэ. ''гэ～ оно～ багдиуҙаӈа поу поу доонини. jэу ӈэниэни. jэу ӈэниэи, гаи,'' ''гаа,'' гуӈкини. ''эсими ӈэни,'' гунэини. ''гээ бууҙэӈэи, инэӈивэнэи элээ маӈга, jэу сања багдиуҙаӈа поу поу-даа.'' гаа гаа гаа, э～ хаи суу сааӈхуаӈкини биини гунэ. ута гаҙиак, инэисини. ''гээ, гаа гаа,'' гуӈкини. ''jэу гунэини, ситэ.'' ''ӈэними гунэини. сии нэхуҙэӈэи jэу, гунэини.'' ''гээ, бии нэхуҙэӈэи-э. тимана нэхуҙэӈэи, бии. (ситэjи?) ''сии оно гаҙиҙаӈаи,'' гуӈкини. ''бии нэхуҙэӈэи, тимана аана, илэ бии сии ҙугди.'' ''тээ солоҙоло биини,'' гунэи, ''ии, унакта солоихи мэjэлэни. суу ути унакта солоихи мэjэлэни-дээ эу хули, jэу сањавани бааҙау-та, утава.'' ӈэнии-лиэ гаи. ӈэниэни. ӈэниисини ута-лиэ ситэфи тэулиэ～ ситэи jэуни-гдэ jэуни-гдэ аактавани тэу тэугээси, jамугу jамугу дуӈси аактавани, туктээни～ ситэjи дуӈсинэи. дигалагани, ҙэуӈинэни, иӈинэни ҙактаӈинани, имоӈинани, сатаӈинани, туктээни. ''гээ, энини сии jаӈцаи, бии ҙулумди-э, бии сэудэҙэми.'' гиаудаани～, амини киак так киак так солоихи гиаудаани. ӈиалани иинээти агдаати. ситэи ниувэӈкини, дуӈсивэни тэу ниусиэни баихи диихи гаҙиани. гээ, эниӈэни ситэjи ӈаалалани ҙаваа хэбуэни, абугани-тэнэ дуӈсивэни ваафиланаа ӈэнээти～ ситэхи-дэ. ''гаа гаа～,'' гуӈкини, эмэисити. ''гээ, jэу гунэи-тэ, ситэ,'' ''эмэи,'' ''гээ эмээму эмээму.'' ''тээи.'' эи～ ҙуэзэ вэилэни jэу-гдэ jэу-гдэ олоктооми баjасиани гунэ. аи баӈзани jэу биини гунэ, хаку. ''э～ ҙугдини доони тии улигдигаани эjэ～ эjэ эи jэу, гаи-даа атаа биэ, эи сэинэ нии биҙэ эи. jэу гаини биҙэ. э-бэдээси.'' тээ～ти омо чотоӈоду диӈдосоо доосоини гунэ, бэjэни-тэнэ. и там эини-дээ амукта гунэ, эини-дээ чакта. гаа гаа гунээ гунэ, ''гээ дигаjау,'' гунэини гунэ, ''чаалами умиjау, чаалами дигаjау,'' гунэини. ''абуга синэвэ, эниӈэҙуӈэ умиjа, гунэини,'' гунэ. гээ, тээфинээ дигаати～. эгди гэлэҙэ ути омо стопкаҙигэвэ ҙуӈзэҙигэвэ уминдаа им хватит. соктои-лиэ～, ути мамака, одоко. ''гээ, буу соктоу.'' баихи ниугиэти, эи-тэнэ. ''jэу ӈэниҙэӈэти～.'' ути баихи ӈэнэи-гдэ～ амини-даа ӈэнэи-лиэ, энини-дээ ӈэнэи-лиэ. э～ исэи мэдэгисиити～ амини～ ҙалигадаа, саӈдиаусэлэини, энини-дээ таду саӈдиаусэлэи тама. тэу ҙуӈэти будэи-лиэ. ''э～ эи jэу энигэҙигэ-дээ оно jэу～,'' гуӈкини, ''минэвэ нэхуэси ими ваау мээфи.'' гаива, гаивани галуафи ҙиэлэни хагҙами вааати мээфи. элээ мутуэми, малактаани.

omo kanda mafa biini, xatalaŋixi-da. gai əməəsi～ ukələti, gaa gaa gaa gaa gaa gaa omo nəŋi tai gaagidaini. gaa gaa gaa tuu dianaa gunə. gaa gaa gaa. ''sitəmi sii əgǰəi jəu uti gai dianaiwani.'' ''əgǰəmi bii.'' ''jəu gunəini sitami, uti.'' ''sintigi gələini minəwə mamasanami.'' ''ə～ omoto aǰigawa buuǰəmi, iwə bii gaidu,'' guŋkini. ''əǰəŋəi buu bii gaidu omoto aǰigaŋiji.'' gaa gaa gaa diganaa gunə. ''ono gunəini.'' ''cəǰə əǰəŋəi buu, gunəini.'' ''cəǰə əǰəŋəi buu, omoto aǰigaŋiji ono buǰəmi, gaidu, əktəmi niidu əimu buu. gaidu buǰəmi iwə. ono bagdiǰaŋai nii uti gaiǰi.'' guŋkini. gaa gaa gaa, guŋkini. ''gəə jəu gunəi,'' ''cəǰə əi buu.'' ''cəǰə əimi buu.'' gaa gaa gaa kə～ pou pou dogbogigə～ gunə. tauxi ŋənəkcəmi təmə～ təmiəndəi əuxi ŋənəkcəmi təmiəndəi. ''ono nixəə sitəi jəu, gai ŋəniəni.'' ''gaa,'' guŋkini, ''əsimi ŋəni,'' gunəini. ''gəə, buuǰəŋəi, gəə buuǰəŋəi, suu bagdigiwanaja.'' ''ə～ gaa gaa,'' gunəisini, ə～ saaŋxuaŋkini biini gunə suu. ''saňaŋa xəktiəni. ono əgdəŋkələini,'' guŋkini. uliŋinəmi gadai, mooŋinəmi tuxələi, jəu-gdə jəu-gdə kuləxi, ''əǰəŋəi buu,'' uliŋinəmi gadaani, mooŋinəmi kuləxi, ''əǰəŋəi buu, bii.'' ''cəǰə əǰəŋəi gaa gaa, cəǰə əǰəŋəi buu,'' ''cəǰə əǰəŋəi.'' ''gəə, ono bagdiǰaŋai pou pou doonini.'' ňaa ňaa dogbogiwanai-liə. ''gə～ ono～ bagdiuǰaŋa pou pou doonini. jəu ŋəniəni. jəu ŋəniəi, gai,'' ''gaa,'' guŋkini. ''əsimi ŋəni,'' gunəini. ''gəə buuǰəŋəi, inəŋiwənəi ələə maŋga, jəu saňa bagdiuǰaŋa pou pou-daa.'' gaa gaa gaa, ə～ xai suu saaŋxuaŋkini biini gunə. uta gaǰiak, inəisini. ''gəə, gaa gaa,'' guŋkini. ''jəu gunəini, sitə.'' ''ŋənimi gunəini. sii nəxuǰəŋəi jəu, gunəini.'' ''gəə, bii nəxuǰəŋəi-ə. timana nəxuǰəŋəi, bii. [sitəji?] ''sii ono gaǰiǰaŋai,'' guŋkini. ''bii nəxuǰəŋəi, timana aana, ilə bii sii ǰugdi.'' ''təə soloǰolo biini,'' gunəi, ''ii, unakta soloixi məjələni. suu uti unakta soloixi məjələni-dəə əu xuli, jəu saňawani baaǰau-ta, utawa.'' ŋənii-liə gai. ŋəniəni. ŋəniisini uta-liə sitəfi təuliə～ sitəi jəuni-gdə jəuni-gdə aaktawani təu təugəəsi, jamugu jamugu duŋsi aaktawani, tuktəəni～ sitəji duŋsinəi. digalagani, ǰəuŋinəni, iŋinəni ǰaktaŋinani, imoŋinani, sataŋinani, tuktəəni. ''gəə, ənini sii jaŋcai, bii ǰulumdi-ə, bii səudəǰəmi.'' giaudaani～, amini kiak tak kiak tak soloixi giaudaani. ŋialani iinəəti agdaati. sitəi niuwəŋkini, duŋsiwəni təu niusiəni baixi diixi gaǰiani. gəə, əniŋəni sitəji ŋaalalani ǰawaa xəbuəni, abugani-tənə duŋsiwəni waafilanaa ŋənəəti～ sitəxi-də. ''gaa gaa～,'' guŋkini, əməisiti. ''gəə, jəu gunəi-tə, sitə,'' ''əməi,'' ''gəə əməəmu əməəmu.'' ''təəi.'' əi～ ǰuəzə wəiləni jəu-gdə jəu-gdə oloktoomi bajasiani gunə. ai baŋzani jəu biini gunə, xaku. ''ə～ ǰugdini dooni tii uligdigaani əjə～ əjə əi jəu, gai-daa ataa biə, əi səinə nii biǰə əi. jəu gaini biǰə. ə-bədəəsi.'' təə～ti omo čotoŋodu diŋdosoo doosoini gunə, bəjəni-tənə. i tam əini-dəə amukta gunə, əini-dəə čakta. gaa gaa gunəə gunə, ''gəə digajau,'' gunəini gunə, ''čaalami umijau, čaalami digajau,'' gunəini. ''abuga sinəwə, əniŋəǰuŋə umija, gunəini,'' gunə. gəə, təəfinəə digaati～. əgdi gələǰə uti omo stopkaǰigəwə ǰuŋzəǰigəwə umindaa im xvatit. soktoi-liə～, uti mamaka, odoko. ''gəə, buu soktou.'' baixi niugiəti, əi-tənə. ''jəu ŋəniǰəŋəti～.'' uti baixi ŋənəi-gdə～ amini-daa ŋənəi-liə, ənini-dəə ŋənəi-liə. ə～ isəi mədəgisiiti～ amini～ ǰaligadaa, saŋdiausələini, ənini-dəə tadu saŋdiausələi tama. təu ǰuŋəti budəi-liə. ''ə～ əi jəu ənigəǰigə-dəə ono jəu～,'' guŋkini, ''minəwə nəxuəsi imi waau məəfi.'' gaiwa, gaiwani galuafi ǰiələni xagǰami waaati məəfi. ələə mutuəmi, malaktaani.

Translation

Japanese / English

A crow

There was a Grandpa Kanda. Grandpa had a daughter. A crow came by and cawed all day at the doorway. It kept saying ’Caw, caw, caw.’ ‘My daughter, do you know what the crow is saying?’ ‘Yes, I do.’ ‘What’s he saying?’ ‘He wants you to betroth me to him.’ ‘I’m not going let my only daughter marry some crow!’ The crow kept saying ’Caw, caw, caw, caw.’ ‘No way. You will not have my daughter. I’m not giving my daughter to anyone, let alone a crow. Just how do you suppose you could live with a crow?’ ‘Are you sure you don’t want to give you daughter’s hand in marriage?’ ‘Yes, I am sure.’ All of a sudden, it turned into a pitch-black night. Grandpa could not go anywhere without groping around in the dark. ‘Are you all right, my daughter? Has the crow gone?’ ‘I’m still here,’ said the crow. ‘Okay, I’ll give you my daughter. Just make the sun shine again.’ Then the sun shone as in midday. ‘That thing sure knows how to do magic,’ said Grandpa. They brought drinking water, firewood and everything was ready. Then Grandpa changed his mind. ‘I’ve decided not to give my daughter to you after all.’ ‘Are you sure? Caw, caw.’ ‘Yes, I am.’ ‘Let’s see if you are so sure about living in the dark.’ The crow turned day into night again. ‘Oh no. How are we going to live in this darkness?’ Has the crow gone yet?’ said Grandpa. ‘I’m not going anywhere,’ said the crow. ‘Okay, I’m giving my daughter to you. Just make daylight come again,’ said Grandpa. ‘Caw, caw, caw.’ The sun turned back to its midday state. ‘All right, caw, caw, caw,’ said the crow. ‘What’s he saying?’ ‘He says he’s going now. And he asked you whether you’re bringing your daughter to him.’ ‘Okay. I will bring my daughter to you tomorrow,’ replied Grandpa. ‘And how are you going to bring her?’ ‘We’ll come by boat tomorrow. Where’s your house?’ ‘Upstream from here, at the very source of the waterway. You haven’t been that far before, so you probably can’t find it,’ said the crow, and left. Grandpa put good things into the boat for his child; for food he loaded grains, oil, sugar and everything you would need. Grandpa said, ‘Grandma, you steer the boat while I row it.’ Grandpa rowed upstream with two oars. They pulled aloived, the crow said, ‘Caw.’ ‘My daughter, what did he say?’ ‘So you’ve come.’ ‘Yes, we are here.’ ‘Sit down.’ On the table were laid out all sorts of stews. The crow was very wealthy. Grandpa said, ‘How beautiful the interior of this house is. This guy can’t possibly be crow. He’s probably a human.’ The crow always slept in one corner of the house. He didn’t urinate or pass waste there. ‘Please eat. Feel free to drink and eat.’ The daughter relayed the messages to Grandpa. The daughter’s parents drank a little from a small cup. And they became drunk. ‘We’re drunk,’ they said, and went outside. ‘Why are they going outside?’ the daughter wondered, and went outside herself. She found that her father had hanged himself from a beam in a storage shed, and so had her mother. ‘What? What happened to mum and dad? Why did they commit suicide?’ They probably committed suicide because they were ashamed of the fact that they had disliked the crow. That’s the end.