|
Bag
Folk tale of Udehe/(Udihe)
by Kanchuga, Zuza Zanzulevna
Source
|
|
камиса
|
гээ, омо канда мафа омо хаталаӈихи～ биити.
хаталаӈини-тэнэ хатала～ хатала～, ҙауӈава вааи буjивэ вааи,
хатала мэнэ вааини, амини сагдаӈиани,
энини сагдаӈиани. jэу нихэҙэ ути.
амини сагдаӈиа, энини сагдаӈиани. ути мэнэ вааи
ҙауӈава, сугҙава, улэвэ, тэу мэнэ ваами
даудаӈалами далусиани амими, эними. бими～
дианаини, амини дианаини, ''энини-э～ ситэфи мафалаисини,
минти оно багдиҙафи, оно нихэҙэӈэ оно.''
''оно нихэҙэӈэ утанаа эму мафала оно биҙэ
ути, синдулэ биҙэӈэни омо～ҙалаа-даа эму мафала-даа.
ути эму мафала багдиҙаӈани-нуу, мафала анчи,''
энини гунэини. ''сафани энини минти чуктиӈкилэгэҙэфи утава.''
''jэу сањаа-бэдэ дианаи. сања хэктиэни сии-jэ,'' гуӈкини.
гээ чуктиисини jэу нихээ бисээ-дээ, ути.
''гээ, абуга сии, минҙи мамасалаҙаӈаи бими,
тээ ули тааӈкилани ҙугдиӈисинаjа.''
''гээ гээ, атами чилаҙами бии утава,'' гуӈкини.
''минҙи мамасалаҙаӈаи бими ҙугдива воӈнаи ули тааӈкилани.''
сэусэ хэбунээ ӈэнээни～ таӈ таӈ хуаӈниани～ утаухи
даумиӈисиа～ утала ҙугдиӈисиа～ гаиту-гдэ вооони～ ҙугдива хаку.
''гээ, гээ, мутугэи.''
''гээ, ӈэнэиҙэ гээ утаухи. ситэҙи мамаасалагилами ӈэнэиҙэ,
jэу сањаани бими, тэу ҙуухэлэи-э,'' гуӈкини мамасани њауӈдасиини.
ӈэнээни утаухи. сагди～ камиса вооони
jэу jэу jэувэни тэувэни ути доолони лиаси-да,
баjа аjаӈкувани баjава jэу сањаани дуӈсивэни.
лиаси эгдивэ. утава хэбунээ ӈэнээни камисаjи.
утала ӈэнээк, камиса доолони мээми тэугиэк, мэнэ уjэлэjи
jэу-дэ сањаавани тэугиэк, утаду хэкэгиэк ээни, мээми.
пуӈгэлэтиэ～ улитиги хугулиэни, эjээни～ э～ биауjаҙигала иинээни,
''хэлибэҙи хэлибэҙи хуаӈниjау
хэлибэҙи, хэлибэҙи хуаӈниjау,'' канда мафа ситэҙи
атигалаӈасааси сањаа хэктиэни.
''тиинэлэгэфи хэли хуаӈниjау,'' гунҙи-мэли,
таатиги хуаӈниати гунэ. аана вооити. ''солологофи тиинэлэгэфи.''
''jэу jэу њаула доӈ доӈ ҙиа, бии-jа доӈ доӈ доӈ доӈ ҙиа,
мэнэбэҙи нэхуими-э доӈ доӈ ҙиа, эҙэу хуаӈниа доӈ доӈ ҙиа,
минэвэ биуи-дэ, эҙэу дига-jа～
jэу сањаани jаӈҙалаини утэ-бэдэ.''
тагдими вээсиэти улитиги. ''сањааӈа хэктиэни～,''
камиса гаҙиафи вээсиити. њаа эjээни～
гагдала биауjа илинээ хаи утэ-бэдэ, доӈдоӈҙиа ээни.
хаи вээсиэти ути сањааҙига.
эjэми～ омо баата-са, угда санҙасава вакцаини гунэ～
санҙасава коминдалиа илондово агбулиа
коминдалиа, ҙауӈа ситэвэни ваалиа коминдалиа
агбуа гунэ. аккисиини гунэ дигалаами.
ута угдани хээлэни лагбанаани-э～ агдагиани ӈиалани.
угдалани лагбанаак, агдаани. танакцаани
танакцаани, эсини мутэ, танакцаани...
''оно нихээни бии угдаjи тэу танаами буубу,
ава диихи.'' танакцами танакцами дэувэни, лиаси
баата-са. соӈолими тукиаӈиани ҙуктиги.
кэптэми-э ӈуаани～ э～ ӈуами сэлээни,
''эи оно нихээни, бии угдаjи. эjээ～-с,''
тээгими ӈэниэни. хаи биини гунэ, огдосоо～ угдани.
танакцаани танакцаани лиаси маӈаи
''оно jаани. эи ваатаӈи тиинэӈи аjа танаи биси,
эи сикиэни-дэ аjа танаи.'' улиду кумтээни
утава угдаjи. эи～ сагди камиса боӈгос лагбаӈкини гунэ～.
''jэу сањаадигини эмэндиги лагбанаани, эи,
сии лагбанааси минэвэ соӈосуи jэу,'' гуӈкини.
тагдиндагиани. кокпиндак диихи иӈкуалаани
экэӈээсэҙи амиадами амиадами иӈкуалаани диихи.
амиадаа амиадаа иӈкуалаак, ваптиавани какпалиани.
jэу-гдэ jэу-гдэ уӈтисиэни～ элэ-киэ тэгэнэми бааи-а,
элэ-киэ хэигинэми бааи-а,
элэ-киэ уӈтанами бааи-а, уӈтисиэни. чоо дооло уӈтисиэни
таа дооло. э～и элэ-киэ эхинэми бааи-а, эи-тэнэ.
эхинэми баами гаагиани эи-тэнэ.
''э～ баата jэу эмусэ бии.''
''эмусэ бими эхэ, бии.'' гээ, тэу уӈтигиэк,
тэу диихи даудалаӈигиак баjанами. гээ～ бисити～
гээ, сааи-лиэ, ''гээ, элээ элээ биауjа њауланани тиинэити.
элээ тиинэити. гээ, хэли сусаҙафи сафани.
тээ～ наму тагиатигини багиаихи. наму гииматиги.''
тэу кокпуи jама-гда jама-гда ии сањаjи
ҙаваи имоҙи сиӈкисиэни～ тэу-дэ. jамаjи,
комодигдаjи, биликчиjи-дэ тэу имо тиловони,
наму саулитигини-дэ тэу тиловони тэу тилово мутуэ
''гээ, сусаҙафи,'' аана, угдала тээми, хулаафи тэувэ,
эгбэнэнээ тэувэ сусаати～ сэудээти багихи.
наму гиималаjи иинэк агдаак утала аӈааӈисиак соктоунафи
соктоуак ээти. утадиги иинэк, утаду багдилиати～
тиманаӈи нет гиа тимана эи～ аана илактаӈка гунэ.
''эjэ～ гээ оно нихэҙэфи гээ.'' ''гээ, аjа эҙи ӈээлэ.''
''эхэ, оно нихэҙэфи～ эи-кээ синэвэ тиигидуҙэ
элээ бии эмусэ эсигиҙэми.'' ''аjа, эҙэӈэи эмусэ эсиги.
гээ, сии тээjэ мэнэ-дээ.'' ули киалани ӈэнээни
jэгдигэ, бэлиэнтэ, омо коктоани паалиги, аӈи бутусэ,
омо хуталиги бутусэ, дэктугэjи ваптиавани хэбунээ
эувэни ӈиаихи ули киатигини. ули киалани чисо～оси
дэктугэ ваптиавани оно-до њаандуулами сикиэни улиҙи.
гээ, э～ ули тааӈкилани иинэдугэ гунэ.
ута, дэктугэҙи ваптиаҙи илаалиа экпиндээни,
тикэ～ jэудугэ гунэ,
утадиги њаа омо аана илактаӈка гунэ, утава-да хаиси,
хаи утэ-бэдэ экпиндээни тэу, тэу jэуктэдугэ гунэ
аана мэӈдээ-дэ. таду бисити, ''гээ ӈэниҙэфи ҙуктигифи.''
ӈэниэти～ ҙуктигифи. ''нии, хаундаани хаундасиу.
суу нии тэлуӈусиэ буу сусааму, а?''
''буу эсэу тэлуӈуси, буу тэу хани баау,'' гунэ-тэнэ.
''нии тэлуӈусиэни утаа-на. оно саами эмээти
доофу-дэ буу сусааму тэӈ элээҙи.''
''таати аӈи, олочи бисини тэлуӈусии бисэ,
бии саами-а бии саами-а ӈэнээмэти
илэ-дээ ӈэнээмэти саами-а саами-а,' гунэи бисэ.''
утааси олоцчи гаагиак токтоони эи-тэнэ.
тоо илаак. ''энэ～ энэ～.'' хуаӈниавани тэу.
jэгдигэ, бэлиэнтэ токтовони бэлиэнтэ ток ток.
тоо илаанҙи, ''тээкэҙигэjэ～ чиусссс,'' ҙэгдээни～ тэу-дэ～.
будэи-лиэ. ути тоосиӈэлэкцээми. гээ элээ мутугэи.
элээ тэтэни.
Bag
Grandpa Kanda lived with a daughter. She was a good daughter who fished by herself and hunted by herself. Her father was worried about how he would live when his daughter went off to be married. The mother said, ‘Do you want your daughter to live here all her life without getting married?’ The father said he himself would come together with his daughter. The daughter said to her father, ‘If you want to marry me, make me a house in the middle of the river.’ Grandpa Kanda quickly made one. The wife said to her husband and daughter: ‘Go on your way.’ The daughter made a bag, put her possessions in it, went inside and tied the opening together. She rolled down and dropped into the river. She got caught in the weir at a part of the river where young men were. The young men were after the girl, and cut down trees to go into the river. But when they had put out the contents, the young men threw the bag back into the river. The next time the bag got caught, the young man took out the pieces of cloth, and threw the bag. The bag went ahead, and a young man was harpooning small fish from a little boat. The bag stuck onto the bottom of the boat. He berthed the boat by the shore, then tried to bring it ashore but couldn’t. He grew tired trying to pull it ashore, then cried and ran home. He slept, then went back. The boat was still there. He was perplexed, because he’d be able to pull it up with no problems the day before. He turned the boat over and saw a large bag stuck onto it. He pulled the bag ashore and opened it. He found clothes and trousers, as well as shoes. In the middle of the bag was a young lady. ‘Do you live by yourself?’ asked the woman. ‘Yes, I live by myself.’ They emptied the contents of the bag, brought them toward the mountain, and lived there. The woman sensed that someone was coming to take her away. ‘Those young men are coming to take me. Let’s run away to a place far from the seashore.’ They finished packing, painted oil onto all the things in the house and sealed their mouths. They fled in a boat, and started living somewhere beyond the seas. Then, boats came toward them. They had come to capture the woman. They young man and the woman brought two boxes to the seashore, one person carrying a black one and the other a red one. They chanted curses and washed the boxes. The men had reached the middle of the sea. When the young man and the woman poured water from the box three times and caused waves, the fellows fell into the water and drowned. When another boat came, they did the same thing, and those fellows also drowned. The young couple went back to their original home. They questioned the things in the house about who had told the fellows. Then they found out the long boots had told the fellows, saying ‘I know all about them’. Apparently the coupled had neglected to paint the boots with oil). They chopped the boots into pieces with an axe, and burned it in a fire. The long boots had wanted to become a human being. That’s it. The end.