|
дээнтэни
Folk tale of Udehe/(Udihe)
by Kanchuga, Zuza Zanzulevna
Source
|
|
дээнтэни
|
канда мама канда мафа бисити. ҙуу аҙигаӈити омо jэгдигэӈити.
гээ～ багдими～ багдими,
''гээ, эи сикиэни мэуҙэфи эхэ.''
''гээ гээ гээ.'' мэулиэти～,
''агаа тээни дээнтэни, ӈэнэиҙэ～ дээнтэни,
мамаасанами-а дээнтэни, матами баа-а дээнтэни,
утала-гуму дээнтэни, тиманаӈи ӈэнэтэиҙэ дээнтэни, дээнтэни,
одиги гулинэми дээнтэни, ҙалаjи-да атасаа дээнтэни,
кэктэкэни ӈэнэтэиҙэ дээнтэни, ҙулэихи-jэ～ дээнтэни,
утадиги ӈэнэми～ ӈэнэми-тэнэ дээнтэни, уэлэ дээнтэни
иинэҙэjэ дээнтэни, утадиги уэвэ туктими-тэнэ дээнтэни,
баа чуулини дээнтэни, туктиҙэjэ дээнтэни,
утадиги-тэнэ дээнтэни, ҙалаjи иктафинагиҙа
маӈганагиҙа-jа дээнтэни,'' гуӈкини.
''утадиги-тэнэ ӈэнэми ӈэнэми туктими туктими тээ～ увэ ҙиэни
хэгиҙэлэни баагдиҙэjэ бааҙаjа-пэи ниива.
jэу-дэ ҙиэӈэҙэ вэимпэни-эс ааӈаҙа вэимпэни-эс хэгдэи
вэилэтэиҙэ. вэилэтэиҙэ,'' гуӈкини
''утэ вэилэҙэӈэи олокпономи ниива исэми.''
гээ～ тимана тээгиэ олоктоо дигаа мутугэ тэтигисиэ гулиӈкини.
ҙукэ～ гиаӈдо～н гиаӈдо～н гиаӈдон суаладаани～
ӈэнэми ӈэнэми вэилэни иинэлиэни увэ jакпа даталани ииӈкини.
гээ, ути jакпа чуулини туктилиэни～ утадиги туктими
туктими маӈганагиани. туктими туктими тугэҙи туктиэни
туктиэни～ ути ҙиэ хэгиэҙэлэни иинээни.
ҙиэӈэҙэ суалаjи вэимпэни хэгдэи～ вэилээни.
''аjа нии биувэ аjа нии биувэ, эҙиу ӈээлэ эҙиу ӈээлэ
эҙиу ӈээлэ jэгди,'' гункини, ''буу аjа нии биу.'' гээ, тээсиини～
утаду баагдими тээсиини ҙуу. ''суу jэу биу～,'' гуӈкини.
''буу аантама биу.'' ''гээ, минтиги ӈэнэҙэфи,'' гуӈкини.
ҙуӈэти гаҙинаа-да. чиэ～
вагҙамҙигаи сиуӈиэти. ҙугдила иигиэ инаи гиаӈ гиаӈ
гиаӈ гиаӈ гиаӈ гиаӈ гиаӈ гоолига гунэ.
энини, ''ситэнэфи эмэгиити биҙэ, исэнэjэ jэу гооини,
ниива-да～. ситэфи эмэгиэ,'' гуӈкини энини.
амини, ''илаа нии эдээти эмэгиити,'' гуӈкини.
''сэинээ бааани биҙэ мамасанами.'' гээ, иигиэ～
jэу-гдэ jэу-гдэ соктоусиани jэу-дэ jэу-дэ сэхиҙини.
тэу иилэгэти. ''э～ илэгэми соктоусиани мамана ута.''
тэу кампигисиани. омо-тоно укэҙэлэ тээни,
омо-тоно малаҙала тээни.
гээ сикиэ њаа њаа вагҙамҙига мэулиэти. мэулиэти эи-тэнэ,
''агаа тээни дээнтэни, агаа тээни дээнтэни,
укэҙэлэ дээнтэни, тээивэ дээнтэни,
хабавани ҙаваjа～-дэ дээнтэни, аанта-нуу jэу-нуу ҙаваjа хабавани.''
хабавани чоболоони. хабавани чоболоони, ''аанта, аанта,'' гуӈкини.
''утадиги-тэнэ дээнтэни, малиаҙалаи дээнтэни, тээивэ
дээнтэни, хабавани дээнтэни ҙаваjа,'' гуӈкини.
ӈэнээни. утаду чоболоони, ''аҙига～ аҙига, сагди хаба～,''
гуӈкини. эи～ jаӈҙалами ӈуактаати～ эи-тэнэ.
ӈуаати～ тимадула тээгиэк э～ агани-да анчи,
ути ҙуу аанта гаисани-да анчи. биоӈго-мули jэу-мули биэ гунэ,
jэу-дэ анчи гунэ. ''сања хэктинэни эи-кэ аjа, аjава гэгбэувэ
аифи атиганани сања воонони эли бааги
минду ӈэнэвэситэуҙэ сања хэктиэнэни,'' амини тагдаани эи-тэнэ.
кээ кээ jаӈпафи уӈтуфи синаданаа ӈэнээти.
эи～ уэлэ иинээти. эи～ уэ оӈгоони аӈмаладуни,
''хахала～,'' ињэнигэсими тээнигэсиити гунэ
ӈаалаҙи таптами-да. гээ, эхини њауху ҙафандаани эи-тэнэ.
туктиэни～, ''гээ гээ дээнтэни, туктиҙэфи дээнтэни,
агаафи-jэ дээнтэни, гээнэгиҙэфи дээнтэни,''
эсини-дэ мутэ～, таа хэгиэфу аӈитиги-э ҙалатиги туктиэни.
''элээ～ нэхусэ эими мутэ,'' гуӈкини.
гээ нэӈуни ҙафандаани гээ, ''сии хэдигэ,'' гуӈкини.
''jэу-дээ лугбани кампилатаисини-дэ чокпологитаиҙа
хэдигэ. эҙи хаулиа эдимулэвэнэ.'' гээ～ туктиэни,
нэӈуни сэвэсими сэвэсими омого туктиэ омого утаду
кэндэлиэ мэувэ утадиги туктиэни～,
''амаа-даа дээнтэни～, эниэ-дэ～и дээнтэни, агдиги ниини дээнтэни,
талиги ниини дээнтэни, ути-тэнэ дээнтэни, кадаӈити дээнтэни,
оӈгоовони дээнтэни, њакта њакта дээнтэни
соjандаҙаи дээнтэни мэнэ аӈиҙи, сээӈкуҙи хаиjа,'' гуӈкини.
ути кадаӈивати. аӈивани оӈгооӈивани.
гээ таухи пиӈгуррр эухи пиӈгуррр чоӈ～ тэу jэу сања
оӈгоони-да анчи эсигиэни, наа-маи-дэ. тэу вагии-лиэ
ути. гээ～ омо лугба паини кэмдэлитиги эдинээни.
эхини чоӈмономи чокпологиани утава.
гээ утаду мэувэ мэувэ гулигиэти～ амаихи кэмдэмҙигэи-дэ.
ҙугду иигиэти тэу ҙугди пуња～ эуэ гунэ.
њаа доӈ доӈ доӈ доӈ～ гоолига гунэ инаити.
''эмэгиду буубу-э эмэгиду～.''
таа агаати тэкчэгэ～ ҙугдила ана～на
эмэгиэни гунэ узче. гээ элээ тэтэни. малакпа.
дээнтэни
Grandpa Kanda and Grandma Kanda had a son and two daughters. The sisters performed shamanism. They said, ‘Our older brother, if you go on a journey you might find a wife. You might get aches in your joints, but climb a mountain. Keep climbing. You will find people at the foot of the mountain. When you do, be surprised and jump up so that the straps on your skis come loose.’ The older brother set off the next day. He went on skis. When he reached the foot of the mountain, he jumped ups so that the straps on his skis came loose. He met two women and they said, ‘We are just normal people, don’t be so surprised.’ He brought them to his own home. The dog barked, and the man’s sisters went and saw that their brother had brought two women. The sisters performed shamanism again in the evening. ‘Grab the breasts of the woman sitting close to the door.’ The older brother grabbed her breasts and said, ‘Yes, it’s a woman! It’s a woman!’ ‘Grab the breasts of the woman sitting in the inner seat.’ The older brother grabbed her breast and said: ‘They’re big breasts!’ When they woke up the next morning, the older brother and the two women had gone. The father got angry at his daughters; the sisters set off looking for them while performing shamanism. At the top of a mountain, there was a hole and the older brother and women were sitting there laughing. The older sister tackled the mountain slope first. She climbed up to the middle of the mountain, but couldn’t go any further. They younger sister tried next. ‘When something like a towel falls from above, catch it,’ said the younger sister to her older sister. The younger sister climbed the mountain, performing shamanism. She shook her waist, and with occult powers destroyed the mountain cliff. The mountain disappeared without a trace. Something like a towel fell down, and the older sister grabbed it. When they returned home, the older brother was sitting there. They heard that the older brother had returned home a long while ago. That’s it. The end.