|
Tsaugumiatu
Folk tale of Udehe/(Udihe)
by Pianka, Aleksandr Egorovich
Source
|
|
цоугумиату
|
бими～ багдими～ эхимулэ омо наунзака эхимулэ
багдиати. эхимулэ. багдии～ багдии туу вакцаи,
зауӈа дигами ваами багдии анити-дээ анчи иити-дээ анчи,
аӈаҙа багдиати эхимулэ-дэ. утэ бими-э～ туу бии
бии, бими-э бими-э, вакцами ҙауӈа вакцами
догбооти. ҙауӈа вакцами догбооти. догбо,
ҙуктиги эмэгикцэми ӈээлэлии-лиэ. ҙугдитиги
эмэгикцэми ӈээлэлиэни. ҙугдитиги эмэгикцэи ӈээлэи.
эхини унэини, ''бии тэгэлэjи тиак тиаӈ завасиjа.''
ҙээ ҙуктиги иигэ анчи-гда～ њугди-дэ таӈдаи-лиэ
эхивэни. ҙээ ҙуктиги иигикцэивэни. галактагими-да эсини бааги
эхини-дэ нет. ицаа њаула, тэнэ хулилимуктээ,
њаа сагди, кэтэ эдээни. туӈа сээ-дэ. хэгихэ этэӈими, хунэктэвэ дигаи,
уихэ этэӈими њухиэвэ дигаини. ути луӈзалакта њухиэвэ.
утэ-бэдэ багдиани туу багдими-а～ сагди эдэи-лиэ.
заа туӈа, заа нада сээ, хээӈкини. эи ӈэнэи,
ӈэнэисини, ӈэнэисини хокто киолон биэ-нэ диихи-мудэ.
утэ ӈэнээни. эи канда мафала～ ииӈкини. ''идиги эмэи.''
''утэ бими-мудэ эмээми. эхими нодооми,
догбо, jэу-хэ таӈдаа, jэу-хэ, ади ади аӈани биини.
эхими-дэ эими бааги. канда мафа, оно jаа ии цоугумиату,
илэ биэ ути цоугумиату, ути ҙоомиани,'' унэини.
''илэ биэ ути?'' ''гээ утадиги, цоугумиату ниӈмээ
бэjэ, амбаа, нии вааҙаӈани ути.'' ''гээнэгиjэ,'' унэи,
''сии.'' чоугумиату ҙомиванаани утаду. мамаасанами.
ути эхивэни, ''нуамани гээнэгии, гээнэгии,'' унэисини,
ӈэнэвэсими каjаи. эи ӈэнээни, таатила ӈэнээ ӈэнээ
кохоjи-гу ии-гу ваигасиани эмэгиэни сакиа jэу утилэ
кохоjи ваигасиани, ӈээлэми, ''э～ маӈга маӈга, сэунии сэунии,
нии вааҙаӈа эси-мунэ.'' утэ-бэдэ бими-э～ ладно, аӈи,
утадиги ӈэнэи. ''бии ӈэнэҙэӈэи мэнэбэҙи.'' ''баҙи баҙи эи
эҙи ӈэнэ уумуми ууjэ эҙи ӈэнэ, маӈга амбаа.
ҙугдини-тэнэ, эхини-тэнэ чэӈгэлимэ ҙугдиду вэjэлэ биини.
ҙугдини чэӈгэлимэ ҙэгдиду.'' а эхитигиjи ӈэнэи-лиэ.
утадиги, ӈэнээнҙи, уилэ биини.
уилэ бисинҙи, эхилэ ӈэнээ бии бэгэдини.
''аали эмэгиҙэӈэни. ути аӈи, аали эмэгиҙэӈэни,
цоугумиату.'' ''сикиэ эмэгиҙэӈэни.'' эмэгиисини, эмэгиисини њаа,
цоугумиату эмэгиихини, эмэгиисини њаа, цоугумиату эмэгиисини,
''мамаасани бэгэлэни тээи jэу иини чикчии боолони диэӈкисэни.
бии мамаасаи тэгэлэни аӈи, бэгэлэни jэу тээини,
чикчии боолони диэӈкини. сакиаваи-да хэгилэ
эҙэӈэи сабдандавана дигаи.'' дигаҙаӈани утава.
''бии тээми,'' уӈкини, аӈи, цоугумиату... аӈи наунзака, эмэи.
гээ, утадиги, тадаҙи гакпалии-лиэ, аӈи, наунзакава.
наунзакава тадаҙи гакпаини, цоугумиату. наунзака-тана
илигими, тиӈэ илэмуэни эи тиӈэjи, луктааси, э-бэдэ таӈдаа,
хагуи гакпаивани, тадани эмэивэ, цуули элээти
уилэми-э цаух заваани тадавани, цоугумиату тадавани.
ута заваанҙи, ''гээ бии гакпагиҙами.''
туу били били бии аунани, тиӈэни иини
эи куталани-сана њаӈга～ иӈмэ сээм-бэдэ сээлээси.
оло, эҙэӈэни этэ илэ-дэ оло оло.
иӈмэ сээм-бэдэ сээлээси.
''тада, тада,'' уӈкини, ''бии будэҙэӈэи биисиjи, чооли ӈэнэҙэи,
бии ваагиҙаӈаи биисиjи, ути иӈмэ сээлэни чуул ӈэнэҙэи,''
унэини, утадиги гакпаани. ҙокпоони чуул ӈэнэи-лиэ
тада ии. цоугумиату будэи-лиэ. гаҙиани аӈи.
эхими гаҙинаа ӈэнии-лиэ. ''цоугумиату ваами бии.''
канда мафатиги ӈэниэни дианаини. ''э～ амбаава оно вааи
оно вааи амбаа оно эи ута вааак, ути наунзака.''
jаавани jэвэ ниӈмэлиэни эи диэӈкини
эи jаани сагдиаӈку, ''соо диэӈкини.'' ута эи
jактааҙи ''адада амбаа амбаа оно вааи,''
сусагиани ути, вот ута бисити элээ
малактаини. элээ малактаини всё.
Tsaugumiatu
There was a young boy who lived with his older sister. They hunted and caught ciscoes for a living. There were no other family members. Night fell as the two hunted for ciscoes, They became frightened on the way home. The sister said, ‘Hold on tight to my clothes.’ However, no sooner had they entered their home than someone snatched the sister away. No matter how hard the young boy looked for his sister, she could not be found. At this time, the boy had just started walking; he was five years old. After this he sat on the floor and ate ash. He looked up and ate the soot in the chimney, then grew up. At around fifteen to seventeen years of age, he found footprints going toward the mountain at the downstream area of the river. He went and met GrandpaKanda. He talked to Grandpa Kandaabout how his sister had been snatched away many years ago, and asked him who Tsaugumiatu was, whether this Tsaugumiatu had snatched his sister away, and where he was now. Grandpa Kanda said thatTsaugumiatu was an evil being that swallowed up people. The boy said, ‘I shall go and slay this evil being’. Grandpa Kanda urged him not to go, but the boy went to the house where Grandpa Kanda had said Tsaugumiatu would be. When he got to the house, his sister was there by herself. The boy asked, ‘When is he coming back?’ The sister said he would be back in the evening. When Tsaugumiatu came back, he said, ‘Who’s that sitting next to my wife? He’s as tiny as a little bird. I’ll gulp him down in one mouthful without so much as spilling a drop of blood. As the boy went up to Tsaugumiatu, Tsaugumiatu tried to shoot him down with an arrow. The boy took off his garment, dodged the arrow, then caught it in a firm grip. The boy said, ‘It’s my turn to shoot now.’ Tsaugumiatu’s face, chest, and all parts of his body were hard and appeared strong, but there was a part of his throat that lit up, like the eye of a needle. The boy figured that this was the only soft part. He said, ‘Arrow, I thinks I gonna die, ’ then shot the arrow. The arrow hit the mark, and Tsaugumiatu died. The boy brought his sister to GrandpaKanda and told him all about it. ‘You’re one hell of a nasty kid! How did you ever manage to killTsaugumiatu?’ The boy spit out the evil being’s eye, which he had swallowed. He said, ‘Look! Ain’t this big?’ Grandpa ran away in a fright. The end.