民話資料

канда мафа, омо ҙооӈко мафа, омо баjан мафа бисити.

kanda mafa, omo ǰooŋko mafa, omo bajan mafa bisiti.

カンダ じいさん、一人の 貧乏な おじいさんと、一人の 金持ちな おじいさんとが いた。

ҙооӈко мафа, дава аӈи, давава, нэмиктэвэни хэкээк,

ǰooŋko mafa, dawa aŋi, dawawa, nəmiktəwəni xəkəək,

貧乏な おじいさんが、サケの、あの、サケを、 片側をおろしたのを 縛って、

маалава хэкээк, омо ицаи усисэ

maalawa xəkəək, omo icai usisə

両側をおろしたのを（1） 縛って、 一つの 小さな 草を巻いた物を（2）、//(1) maala を作るときには、まず頭を切り落とし、次に腹側を裂いて内臓を出し、それから背中側を裂いて骨を取る。尻尾の部分で両側がくっついているようにし、尻尾には棒に通すための穴を開けるという（N. Z. Kukchinka氏による）。//　//(2) ulisə とは、xaikta （森に生える、とても長くて柔らかく、赤みがかかった草）を秋に集めて、図のような形のものを作り、これをたくさん uŋta（ブーツ）の中に入れて寒さよけにするのであるという（N. Z. Kukchinka氏による）。//

хаиктаҙигэвэ хэкээк, комбиово хэкээк, синаданаа ӈэнээни～

xaiktaǰigəwə xəkəək, kombiowo xəkəək, sinadanaa ŋənəəni～

少しの草を 縛って、 干し魚を 縛って、 背負って 行った～、

ҙооӈко мафааса ӈэнэини таухи, ҙооӈко мафааса ӈэнээни～ синаданаа.

ǰooŋko mafaasa ŋənəini tauxi, ǰooŋko mafaasa ŋənəəni～ sinadanaa.

貧乏な おじいさんは 行く、 そこへ 貧乏な おじいさんは 行った、 背負子を背負って。

ути ҙооӈко мафа～ хаи воохи биини чиндаа.

uti ǰooŋko mafa～ xai wooxi biini čindaa.

その 貧乏な おじいさんは、さらに 飼い馴らして いたのだった、小鳥を。

ули киалани кэптэнээни～ хаиктаjи, синаjи утала нэдээк, кэптэнээни.

uli kialani kəptənəəni～ xaiktaji, sinaji utala nədəək, kəptənəəni.

川の 側に 横になった、 草など、 背負っていた背負子を そこに 置いて、横になった。

э～ ути кэптэгинээ омо тукца хоӈго хоӈго хоӈго эмээ гунэ.

ə～ uti kəptəginəə omo tukca xoŋgo xoŋgo xoŋgo əməə gunə.

さあ 彼が 横になっていると 一匹の ウサギが ホンゴ ホンゴ ホンゴと 来た という。

''эгдэӈкэ～ эи ҙооӈко мафани ими будэнээни оло.''

''əgdəŋkə～ əi ǰooŋko mafani imi budənəəni olo.''

「不思議だな、この 貧乏 じいさんは どうして ここに来て死んでいるのかな、ここに。」

нихуала киалани будэнээни, ути,

nixuala kialani budənəəni, uti,

凍った川の融けて水になっている所の 縁へ 来て死んでいる、ウサギは、

ҙооӈко мамакаӈитигини ӈэнээни, эи-тэнэ. ''ҙооӈко мафа～ мамакаӈини～

ǰooŋko mamakaŋitigini ŋənəəni, əi-tənə. ''ǰooŋko mafa～ mamakaŋini～

貧乏 ばあさんの所へ 行った、 今。 「貧乏 じいさんの 奥さんよ、

сии мафаасаӈи тээ нихуала киалани ими будэнээни～

sii mafaasaŋi təə nixuala kialani imi budənəəni～

あんたの じいさんが ほれあの 川の融けた所の 縁へ なぜだか 来て死んでいたよ、

хаигогого,'' гуӈкини. ''сии эси ваа бими нэугиjэ утава.''

xaigogogo,'' guŋkini. ''sii əsi waa bimi nəugijə utawa.''

ハイゴゴゴ、」と 言った。「おまえが 殺しんじゃないなら、運んで来い、おじいさんを。

ҙамҙалааси.'' ''эсэу ваа буу хаигого.''

ǰamǰalaasi.'' ''əsəu waa buu xaigogo.''

大勢で持ち上げて。」 「殺してないよ、オレたち、ハイゴゴ。」

''аjа нэугиjэ хаулиа-да.'' ''эсини будэ бии,

''aja nəugijə xaulia-da.'' ''əsini budə bii,

「いいから、運んで来い、 なんとかして。」「まだ死んでいない なら、

ҙамҙалааси нэугиjэ хаулиа суу ҙуктиги минтиги.''

ǰamǰalaasi nəugijə xaulia suu ǰuktigi mintigi.''

大勢で持ち上げて 運んで来い、なんとかして お前たち、 家へ、 私の所へ。」

ӈэнээ, ӈэниэни эи-тэнэ, ''аиӈаи тукцани-а～ хаигогого, эмэктэjэвэ～ хаигого,

ŋənəə, ŋəniəni əi-tənə, ''aiŋai tukcani-a～ xaigogogo, əməktəjəwə～ xaigogo,

行った、去った、今、 「森の ウサギたちよ～、ハイゴゴ、 集まれ～、 ハイゴゴ、

бугаса тукцани～ хаигого эмэктэjэвэ～ хаигого,'' хэутиэни эи-тэнэ.

bugasa tukcani～ xaigogo əməktəjəwə～ xaigogo,'' xəutiəni əi-tənə.

島の ウサギたちよ～、ハイゴゴ、集まれ～、 ハイゴゴ、」と 叫んだ、 今。

диау тукцавани, jэу тукцавани тэу ӈаугдаани,

diau tukcawani, jəu tukcawani təu ŋaugdaani,

あらゆる種類の ウサギたちを、どんな ウサギをも 全て 大声で周り中に叫んで呼んだ、

лиаси хоӈголоко моголиа-да. мугдэини моголиа

liasi xoŋgoloko mogolia-da. mugdəini mogolia

ぎっしりと ホンゴロコとなった、周り中に。 おじいさんの体を 取り巻いて、

бэjэни моголиа, диамта диамта бэjэти илиэти, бэjэти диамта диамта-да.

bəjəni mogolia, diamta diamta bəjəti iliəti, bəjəti diamta diamta-da.

彼らは ぐるりと、 並んで、並んで、彼らは 立った、彼らは 並んで 並んで、だ。

гээ, иктэмэлээти тэу илэ-гдэ иктэмээти～

gəə, iktəmələəti təu ilə-gdə iktəməəti～

さあ、彼らはくわえた、全て 体中のどこもかしこも 噛んでくわえた、

илэ-гдэ гуҙакталани иктэмээти, ''эдэдигэ, оно нихэини,''

ilə-gdə guǰaktalani iktəməəti, ''ədədigə, ono nixəini,''

どこも、鬚の所も 噛んだ、 「いてててて、 何 しやがる、」

аӈмани гэгбэ гэгбэ ''китиэ оно jаҙата китиэ,''

aŋmani gəgbə gəgbə ''kitiə ono jaǰata kitiə,''

口を 噛み切った、噛み切った、「あたたたた、どう したんだ、あたたたた、」

гуҙакталани иктэмэлээму кити бааини,

guǰaktalani iktəmələəmu kiti baaini,

鬚の所を 噛んだときに そんな痛みを 受けた、

''оно нихэи. сэунии эи оно аӈмаҙи jэхэ бааини.''

''ono nixəi. səunii əi ono aŋmaǰi jəxə baaini.''

「何 すんだ。痛いぞ、この、どんなにか 口の所で噛まれれば 痛く 感じることか。」

''элэлэ иктэмэлэму гээ jаӈнами иктэмэлэу утала. аӈмани киалани-на.''

''ələlə iktəmələmu gəə jaŋnami iktəmələu utala. aŋmani kialani-na.''

「別の場所を 噛め、 ああ、 何で 噛むんだ、そんな所を。口の 側なんかを。」

бэjэни моголиа иктэмэлээни, гаҙиати～

bəjəni mogolia iktəmələəni, gaǰiati～

体の 回り中そこいら中を 噛んだ、 運んで来た、

ҙамҙалагиати, ҙооӈко мафа ҙуктигини.

ǰamǰalagiati, ǰooŋko mafa ǰuktigini.

持ち上げて引き摺って来た、貧乏 じいさんの 家へ。

ҙооӈко мафа эи-тэнэ, ''гээ, ҙамҙалагиафи,''

ǰooŋko mafa əi-tənə, ''gəə, ǰamǰalagiafi,''

貧乏 じいさんを 今、 「さあ、引き摺って来たぞ。」

''ҙугди дуихини хэбуjэу, эи ҙугди дуихини,'' ҙугди доолони-дэ хэбувэӈкини,

''ǰugdi duixini xəbujəu, əi ǰugdi duixini,'' ǰugdi dooloni-də xəbuwəŋkini,

「家の 奥まで 運べ、 この 家の 奥へ、」 家の 中へ 運ばせた、

хоӈголигда тукца ҙугдини тапчи-да.

xoŋgoligda tukca ǰugdini tapči-da.

ホンゴゴと ウサギで 家は いっぱいになった。

э～ саӈа ликпилигэ гунэ тэу-дэ jэу, ''экэ кэптэjэ～ диаугу

ə～ saŋa likpiligə gunə təu-də jəu, ''əkə kəptəjə～ diaugu

さあ、穴を 皆塞いだ という、全て、 何でも、「静かに 寝ていろ、川の氷の溶けた所で

будэвэӈкити магиӈки, экуку бии jэу.''

budəwəŋkiti magiŋki, əkuku bii jəu.''

殺されたんだ、 死人だ、 静かに していて、ね。」

''эҙэу баихи ниу.'' саӈа тэу ликписиэни, каваjи саӈавани,

''əǰəu baixi niu.'' saŋa təu likpisiəni, kawaji saŋawani,

「おまえたちは 外に 出るんじゃないよ。」穴を 全部 塞いだ、 白樺小屋の 穴を、

тэу-дэ илэ илэ саӈа эи исэптэҙи.

təu-də ilə ilə saŋa əi isəptəǰi.

全て、 どこにも どこにも 穴は 見えなくなった。

''гээ, тээгиjэ гээ.'' тээгиэни～ коӈкоони утава, хакуи.

''gəə, təəgijə gəə.'' təəgiəni～ koŋkooni utawa, xakui.

「さあ、起きろ、さあ。」 起きた、 叩いた、 ウサギたちを、ああ。

тэу пукцалаак магиани, тукцаӈи. ''эи, омомо нэдэи бии,

təu pukcalaak magiani, tukcaŋi. ''əi, omomo nədəi bii,

全部 山と積んで たくさん獲った、ウサギを。「この、一匹を 残しておこう、オレは、

когдинэми ваалагаjи. омо сии воономи гэлэгиjэ утава.''

kogdinəmi waalagaji. omo sii woonomi gələgijə utawa.''

印をつけておいて、後で獲るために。一匹を おまえ、飼うことを 求めよ、 これを。」

таухи хэтигэнэи эухи хэтигэнэи, тигэ～

tauxi xətigənəi əuxi xətigənəi, tigə～

あっちへ 跳ねたり、 こっちへ 跳ねたりして、ツツーッと

саӈњамугу саӈани чуулини хэтигэӈии-лиэ.

saŋňamugu saŋani čuulini xətigəŋii-liə.

煙突の 穴を まっすぐに通って 跳ねて行った。

омо куаини дуэлэни, па'алиги～ чиӈгэдээни. сусагии-лиэ.

omo kuaini duələni, pa'aligi～ čiŋgədəəni. susagii-liə.

一方の 耳の 端が、 黒くなるように 打った。 逃げた。

хуктигиэни～ гээ утава сиисиэк, тэу ааҙи-да,

xuktigiəni～ gəə utawa siisiək, təu aaǰi-da,

跳ねて行った。さあ 獲ったウサギを、その皮を剥ぐ、 全部 良く、だ。

эмусэ сусагиваӈкити, ути, энини, мамакаӈини нэдэвэнээси

əmusə susagiwaŋkiti, uti, ənini, mamakaŋini nədəwənəəsi

特別に一匹だけ 逃がした、 その、おばあさんに とっておかせておいて

сусагиваӈкини утава. сусагиванаа, гаҙиати бэjэни ҙуктигини.

susagiwaŋkini utawa. susagiwanaa, gaǰiati bəjəni ǰuktigini.

逃がした、 それを。 逃がした、 戻った、そのウサギは 家へ。

сиисиэни～ олоктооти, сикиэк, ааҙи сикигээси,

siisiəni～ oloktooti, sikiək, aaǰi sikigəəsi,

皮を剥いだ、 煮た、 洗った、良く 洗ってから、

''гээ, энини-э, аӈи, баjан мафа гээнэjэ.

''gəə, ənini-ə, aŋi, bajan mafa gəənəjə.

「さあ、母さんや、あの、金持ちの じいさんを 呼んで来い。

гээ, баjан мафава гээнэи дигалагани.''

gəə, bajan mafawa gəənəi digalagani.''

さあ、金持ちの じいさんを 連れて来い、 食べさせるために。」

''сии гээнэми-дэ jэу～.''

''sii gəənəmi-də jəu～.''

「あなたが 連れて来たらどうなの。」

''бии эҙэӈэи гээнэ, сии гээнэjэ. сии утэ-бэдэ гунэтэиҙэ.

''bii əǰəŋəi gəənə, sii gəənəjə. sii utə-bədə gunətəiǰə.

「私は 連れて来ない、おまえが 連れて来い。おまえは このように 言え、

бии мафаасаӈи оно-ко вааани тукцава.

bii mafaasaŋi ono-ko waaani tukcawa.

『私のところの おじいさんが どうやってだか 獲りました、ウサギを。

утава олоктооми. дигавалагами гэлэини' гунэтэиҙэ.''

utawa oloktoomi. digawalagami gələini' gunətəiǰə.''

それを 煮ました。 それを食べさせるために 呼びに来ました、』と 言え。」

каиjани, мамакаӈи ӈэнээни～ цэҙэ.

kaijani, mamakaŋi ŋənəəni～ cəǰə.

使いに遣った、おばあさんを、行った、 本当だ。

каиjаму оно jаҙа эму ӈэнэ.

kaijamu ono jaǰa əmu ŋənə.

行かせようとするのだもの、どう する、 行かないこともあろうか。

''гээ, синэвэ гээнээми бии.'' ''иду гээнэу.''

''gəə, sinəwə gəənəəmi bii.'' ''idu gəənəu.''

「さあ、あなたを 呼びに来ました、私は。」「なんで 呼びに来たんだ。」

''бии мафаасаӈи оно-ко вааани тукцава.

''bii mafaasaŋi ono-ko waaani tukcawa.

「私のとこの おじいさんが どうやってだか、 獲りました、ウサギを。

ути улэвэни олоктооми, дигавалагами гэлэини.''

uti uləwəni oloktoomi, digawalagami gələini.''

その 肉を 煮ました、 それを食べさせようと、呼ぶのです。」

''гээ гээ гээ гээ, диганаҙафи, гээ энити.''

''gəə gəə gəə gəə, diganaǰafi, gəə əniti.''

「おう おう、よし よし、食べに行こうじゃあないか、さあ 母ちゃんよ行くぞ。」

гээ утааси эи-тэнэ, гаҙиани, логҙомҙигаи гаҙиани ҙуӈэтивэ-дэ.

gəə utaasi əi-tənə, gaǰiani, logǰomǰigai gaǰiani ǰuŋətiwə-də.

さあ、それから 今、 連れて来た、 よぼよぼと 連れて来た、 二人を。

''э～ оно вааи, сии эгдилэӈки тукцава.''

''ə～ ono waai, sii əgdiləŋki tukcawa.''

「あれあれ、どうやって 獲ったんだ、おまえは こんなにたくさんの数の ウサギを。」

''гээ утэ-бэдэ нихээми бии. тээ～ тоӈофо киалани, нихуала

''gəə utə-bədə nixəəmi bii. təə～ toŋofo kialani, nixuala

「ああ、 こんな風に したんだ、オレは。ほうれあの 湖の 側の、 川の氷の融けた所の

киалани кэптээси, эмэктэвэӈкими тукцава.

kialani kəptəəsi, əməktəwəŋkimi tukcawa.

縁の所に 横になってから、 来させたんだ、 ウサギを。

утигату ҙамҙалагиати минэвэ, эи ҙугди дуихини.

utigatu ǰamǰalagiati minəwə, əi ǰugdi duixini.

彼らが 持ち上げて運んだんだ、私を、 この 家の 奥まで。

ҙугдитиги эмээмэни коӈкосианҙи вааами. гээ, гээ сии-дээ

ǰugditigi əməəməni koŋkosianǰi waaami. gəə, gəə sii-dəə

家へ やって来たのを 叩いて 獲った。 さあ、さあ あなたも

тимаанаӈи минду утэ-бэдэ нихэjэ,'' гуӈкини.

timaanaŋi mindu utə-bədə nixəjə,'' guŋkini.

明日 私の代わりに そのように してみろ、」と 言った。

гээ, тимаанаӈи эи-тэнэ, бэjэти-дэ. ''гээ бии-дэ,'' маала хэкээ,

gəə, timaanaŋi əi-tənə, bəjəti-də. ''gəə bii-də,'' maala xəkəə,

さあ、次の日 今度は、 彼も、 「さあ、オレも、」と 魚を 縛った、

хаиктава-да хэкээ, комбива хэкээ, синаданаа ӈэнээни,

xaiktawa-da xəkəə, kombiwa xəkəə, sinadanaa ŋənəəni,

草を巻いたのを 縛った、干し魚を 縛った、背負子を背負って 行った、

нихуала киалани кэптэнээни эи-тэнэ.

nixuala kialani kəptənəəni əi-tənə.

氷の融けた所の 縁で 横になった、今。

нихуала киалани кэптэнээни～ омо тукца хоӈго хоӈго

nixuala kialani kəptənəəni～ omo tukca xoŋgo xoŋgo

氷の融けた所の 縁で 横になっていると、一匹の ウサギが ホンゴ、ホンゴと

эмээ гунэ～, ''эи баjан мафани ими будээни～ хаигого.

əməə gunə～, ''əi bajan mafani imi budəəni～ xaigogo.

来る という、「この 金持ちの じいさんは どうして 死んだんだ～、ハイゴゴ。

баjан мафа мамакаӈини, мамака, сии мафаасаӈи,

bajan mafa mamakaŋini, mamaka, sii mafaasaŋi,

金持ちの じいさんの 奥さんよ、 奥さんよ、あんたのとこの じいさんは、

ими будээни～,'' гунэини. ''суу эсэу ваа-нуу утава?''

imi budəəni～,'' gunəini. ''suu əsəu waa-nuu utawa?''

なんで 死んだんだ、」と 言う。 「おまえたちが 殺したのか、 あの人を?」

''эсэу эсэу, вээндэкцээти улитиги нихуала киалани

''əsəu əsəu, wəəndəkcəəti ulitigi nixuala kialani

「やってない、やってない、投げてしまいたいと思ったが、水の中へ、氷の穴の 縁に

кэптэи-бээбу. будээни-бээбу нихуала киалани.''

kəptəi-bəəbu. budəəni-bəəbu nixuala kialani.''

横たわっているじゃあないか。死んだんじゃないか、 氷の穴の 縁の所で。」

''суу эси ваа бими нэугиу утава. ҙамҙалааси.''

''suu əsi waa bimi nəugiu utawa. ǰamǰalaasi.''

「おまえたちが 殺したんじゃないの なら、運んできておくれ、それを。持ち上げて。」

эи-тэнэ, ҙамҙалактаати, тэу эмэктээти～ моголиа-да.

əi-tənə, ǰamǰalaktaati, təu əməktəəti～ mogolia-da.

今、 持ち上げた、 皆 集まって来た、ぐるいと周りを囲んで、だ。

ҙамҙалалиати～ эи-тэнэ. тээ тээ омо тукца хуктиjэ гунэ,

ǰamǰalaliati～ əi-tənə. təə təə omo tukca xuktijə gunə,

持ち上げ引き摺って来た、今。 ほれ ほれそこに 一匹の ウサギが 跳ねて来た という、

хоӈголии-лиэ-гдэ сиата-да. ''магаӈки-э～ чигдэӈки-э～ будэӈки-э～,''

xoŋgolii-liə-gdə siata-da. ''magaŋki-ə～ čigdəŋki-ə～ budəŋki-ə～,''

ホンゴゴ、と、 強くないてだ。「悪い陽気だ、 雨の降りそうな天気だ、死ぬぞ、」と

гунҙи хуктии гунэ, ''эҙэу ҙамҙала～ будэӈки-э, магаӈки-э,''

gunǰi xuktii gunə, ''əǰəu ǰamǰala～ budəŋki-ə, magaŋki-ə,''

言って 飛び跳ねる という、「担いで行くな、 死ぬぞ、 ひどい目に遭うぞ、」と。

оно, хоӈголоок экэиjэти-э～

ono, xoŋgolook əkəijəti-ə～

なんと、ホンゴゴゴッと（たくさんいたウサギたちは） 止まった。

''утава оно оно, оно.'' ''оно, будэӈки-э, будэӈки,

''utawa ono ono, ono.'' ''ono, budəŋki-ə, budəŋki,

「これを、どうする どうする どうする。」 「どうする、死んじゃうぞ、死んじゃうぞ、

эҙэу, эҙэу ҙамҙала. вээндэjэу тава тоӈофоотиги, улитиги вээндэjэу.''

əǰəu, əǰəu ǰamǰala. wəəndəjəu tawa toŋofootigi, ulitigi wəəndəjəu.''

担いで行くな。 投げ捨てろ、それを 渦巻きの中へ、水の中へ 投げ捨てろ。」

нихуалатиги путуӈ～ вээндээти, эи-тэнэ.

nixualatigi putuŋ～ wəəndəəti, əi-tənə.

氷の穴へ ボチャーンッと 投げ捨てた、 今。

ҙубэ-тэмэ ҙаваани ӈаалалаjи иктэмээмэни-тэнэ-дэ.

ǰubə-təmə ǰawaani ŋaalalaji iktəməəməni-tənə-də.

二匹だけを つかんだ、その手に 噛みついていたウサギだけを。

нихуалатиги вээндэлээти, путук путук агдаак, агдагиани мафааса.

nixualatigi wəəndələəti, putuk putuk agdaak, agdagiani mafaasa.

氷の穴へ 投げ捨てた、 バチャ バチャと泳いで 岸に這い上がった、 おじいさんは。

ҙубэ-тэ вааани ӈаалалаjи иктэмээмэни-сэнэ-дэ.

ǰubə-tə waaani ŋaalalaji iktəməəməni-sənə-də.

二匹だけを 獲った、 手に 噛みついていたヤツだけをだ。

''пуиҙаӈалиа тамаа бииди.'' эмэгиэни, утаду.

''puiǰaŋalia tamaa biidi.'' əməgiəni, utadu.

「ちっきしょう負けた、このくそったれ。」 戻って来た、家に。

jаухи ӈэнэуҙэ утаухи чаихи.

jauxi ŋənəuǰə utauxi čaixi.

どこへ 行くだろうか、そこから 先。