|
An alder tree
Folk tale of Udehe/(Udihe)
by Kukchinka, Nadezhda Pavlovna
Source
|
|
омо бэлиэ багдиани
|
омо бэлиэ багдиани эмусэ, омо аҙигаӈиҙи-да.
багдии багдии, jаухи-ка ӈэнэлэгэми нихэини ути бэлиэ,
''ситэjи илэ имэнэҙэми, бии ситэjи.
бии аӈива гаӈнаҙами, ольха моовони, гэгбээси
утала, ицаа ниива, вооҙоми бии,
утааси надама нэӈини надама догбони эмусиҙэми нииналагани.
гээ гэгбэнэсээни, ольха,
ольха порусский говорю я надо по это...
ҙугдэ моони, ''гээ ҙугдэ моовони гэгбэнэҙэми бии.''
гэгбэнэсээни ицаи, аӈи кукла-ва вооок ээни.
ицаи њаулава, ицаи њаулаҙигава, аҙигава вооони,
аҙигава вооо, надама инэӈини надама догбони эмусиэни-э～
бэкээни-э～ эмусиэни, надаинти нэӈини, аҙига, дианалиани узче,
гээ аҙига эдээни ути. вооони, кукла, аҙига эдэисини,
аҙига, аси тугэҙи эдэисини, аси тугэҙи нии эдээни,
нэӈилини нэӈилини сагди-а, сагди эдээни. гээ сагди эдэисини дианаини,
''бии синэвэ имэнэлэгэми нихэми бии аҙигаӈива этусиjэ,
бии ӈэнэлэгэми нихэми бии.''
jаухи-ка ӈэнэлэгэми нихэини, ути, аӈи бэлиэ. утаа аҙигава имэнэини.
''чаалаҙаӈаи, бии имэнэи... чаалаҙаӈаи,'' гунэини.
гээ имэнээни, утаа имэӈкээси ӈэнээни. ӈэнээни～ туу ӈэнээни,
эними амими галактанами ӈэнээни илэ-кэ биити амити энити,
ути бэлиэ абугани эниӈэни галактаи～ илэ-дэм хулиэни,
илэ-дэ эсини бааги. ''эи оно биини
бии эниӈэи абугаи jаухи ӈэнээни биити, ути оно биити,
ниивэ-дэ эими баа. утаа хулими-э хулими-э омо ниива бааати,
''сии абугаи эниӈэи анчи～ анана будээти. нии-дэ сии ии-дэ анчи.''
''утаа оно нихэҙэми бии, ӈэнитэмҙэ амаихи.''
утаа амаихи модагилиани, эмэгиэни ҙугдилаjи,
ути аҙига, хаи ути аҙигаӈиҙини биини, бэjэни ситэни аҙига.
ути аҙига валиасими биини. туу бии～
ути аҙига, сагди эдээни аҙига ути аӈи, ҙугдэҙи вооони аҙига,
бии～ бии～ гиаӈанаӈи баихи ӈэнэи ули гаӈнаи,
jэу нихэи эмэгии, соӈоо～ jаалани иӈамукта,
''сии ими цоӈои, гээҙи-дэ эи багди, эи-дэ лали, эи-дэ гэкти,
тэгэи-дэ аjа, уӈтаи-да аjа, ҙэу-дэ аjа дигами.''
''эими-дэ лали, эими-дэ гэкти, бии моотиги гуалаӈимаими.
ути бии моова ути, ҙугдэ, абдиани-даа эи-дэ багдиги.
бии утэми соӈоми-а,'' гунэини.
''сии утава чаалаи, утаухи ӈэниувэ.'' ''чаалами.''
''тэу моо, тэу абдиати багдии, бии-сэнэ эими абдиана.''
утаа ӈэнилэгэми нихэини мэнэ мооӈитиги.
''гээ утэ биисини, бии нэугиҙэми бии синэвэ гадаами ути ҙугдэтиги.''
са～гди ҙугдэлэ гадаани, ути аҙига эдэлэгэни.
утала хэбуисини ути аҙигава, утаа ҙуф нэгиэни
ҙуф нэгиэк, ӈаалаҙи булинтиини, булинтиини, булинтиини.
гээ моонагиани～ ути аҙига. моонагиа нэкиэ, нэкиэ нихэити,
моонагиа, моо тэу, абдиа багдигисиати.
гээ бэjэни-тэнэ амиасаани.
утэ моонагими иӈгулэ абдианаани ути, аӈи,
ҙугдэ-дээ, абдиа эсигиэни, ути аҙигава нэгиэни.
утэми амиасаани гунэити ҙугдэ. амили～ багдиини аӈи, это абдиани.
вот утэ-бэдэ моо, ути ҙугдэ утэ тэлуӈусиити, утэми амиасаани гунэ.
ути аҙигава ҙаваа бисини, ути ҙугдэлэ воооси, утаа мэисиини,
багдии, эини багди, мооҙи гиа эини багди,
амиали амиасаини ҙугдэ, утэ-бэдэ гунэити,
э-бэдэ э-бэдэ, умацаи-да.
An alder tree
A woman was living with her daughter. She wanted to go away somewhere, but she could not leave her daughter behind. So she decided to peel some bark off an alder tree and made a human out of it. She took off the bark, made a doll, and rocked it in a cradle for seven days. On the seventh day, the doll became a girl. After that, the girl grew and grew, and she became a daughter to her. The woman asked the girl to look after her children, then went on her way. The woman went to look for her parents, but someone told her that her parents were already dead and that there were no relatives. The woman went home. The girl was looking after the woman’s daughter. So they continued to live this way. One day, the alder tree girl, who had come back from fetching water, was crying. The woman asked her why she was crying. ‘We have a comfortable life. We are not starving nor suffering from the cold. Our clothes and shoes are good, and our food is good. Why are you crying?’ asked the woman. The girl answered that the tree she had come from was not growing any leaves, and all of a sudden she wanted to return to the tree. That’s why she was crying. ‘All the other trees are growing leaves; only mine is bare.’ ‘If you really want to, I’ll put you back in the alder tree you came from.’ And so the woman put the girl right back into the tree. The girl became part of the tree again. When spring comes, alder trees are slower than other trees; the leaves don’t appear as early. And this is why alder trees grow their leaves later than other trees.